Componeerde Bachs vrouw Anna Magdalena zijn muziek?

Wie was Anna Magdalena Bach?

Zoals voor veel vrouwen uit de muziekgeschiedenis geldt, kennen we ze vooral omdat ze hun achternaam delen met hun beroemde componistenechtgenoot of -broer. Maar vaak hebben ze zelf ook hun sporen in de muziek verdiend. Zo kwam Anna Magdalena Wilcke (1701-1761) uit een muzikantenfamilie. Haar vader was hoftrompettist en haar moeder de dochter van een organist. Op haar twintigste kreeg Anna Magdalena een aanstelling als professioneel sopraan aan het hof van Anhalt-Cöthen. En laat dit nu net het hof zijn waar Johann Sebastian Bach kapelmeester was. Het duurde niet lang voor ze trouwde met Bach, die anderhalf jaar daarvoor zijn vrouw Maria Barbara had verloren.

Hoe belangrijk was muziek voor Anna Magdalena Bach?

Ook tijdens haar huwelijk bleef muziek een grote rol spelen in het leven van Anna Magdalena. Hoewel het echtpaar Bach naar Leipzig verhuisde (Bach werd daar cantor van de Thomaskirche) bleef ze optreden als zangeres, ook samen met Johann Sebastian. Daarnaast organiseerde Anna Magdalena regelmatig muzikale avonden waarop de hele familie optrad. Hun woning in Leipzig werd het muzikale centrum van de stad.

Vandaag de dag kennen we de naam Anna Magdalena Bach voornamelijk van twee muziekboekjes die Johann Sebastian voor haar samenstelde. In 1722 bundelde hij een aantal van zijn eigen muziekstukken voor klavier in een boekje, waarschijnlijk voor het muzikale onderricht en plezier van Anna Magdalena en hun kinderen. Drie jaar later deed Bach zijn vrouw een mooi boekje cadeau met een groene kaft en gouden versieringen, dat bekend is komen te staan als het Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach. In dit boekje zijn ook muziekstukken van andere componisten opgenomen, net als vocale stukjes die Anna Magdalena gebruikte om voor haar kinderen te zingen.

Was Anna Magdalena Bach componist?

Naast deze informele muzikale rol had Anna Magdalena ook een professionele positie in huize Bach: ze was kopiist. De kladversies van Bachs werken schreef zij netjes uit. Zo zijn de Cellosuites en delen van het Wohltemperiertes Klavier aan ons overgeleverd op manuscripten in haar handschrift. En dat heeft geleid tot de nodige speculatie: zou Anna Magdalena deze muziekstukken hebben gecomponeerd, maar zijn ze onder de naam van haar echtgenoot de geschiedenis ingegaan?

Martin Jarvis, professor aan de Charles Darwin University in Australië, heeft gesuggereerd dat Anna Magdalena alle zes cellosuites, de aria van de Goldbergvariaties en een deel van Das wohltemperierte Klavier zou hebben gecomponeerd. De inkt zou niet langzaam op het papier zijn gezet, zoals je bij een kopiist zou verwachten, maar snel. Een baanbrekende theorie - als het waar zou zijn. Want onder andere op basis van grondig manuscriptenonderzoek is deze stelling verklaard als complete onzin.

Echt bewijs voor een componistencarrière van Anna Magdalena Bach is dus (nog) niet gevonden. Toch is ze als kopiist cruciaal geweest voor de overlevering van een aantal beroemde klassieke muziekstukken. En dat zij muzikaal getalenteerd en kundig was, staat als een paal boven water. Ook al is de theorie van Jarvis niet waar, het zet ons wel aan het denken over de onbewuste aanname dat alle muzikale meesterwerken door mannen zijn gecomponeerd. Wie weet wat we nog zullen ontdekken over de vrouwelijke Bach uit de muziekgeschiedenis.