Topstukken: de Cellosuites van Bach

Hoe zijn de Cellosuites van Bach beroemd geworden?

Wat één persoon al niet kan veranderen aan de bekendheid van een klassiek muziekstuk. Zonder de cellist Pablo Casals (1876-1973) zouden de Cellosuites (BWV.1007-1012) van Bach misschien wel nooit tot de meest uitgevoerde stukken behoren. Ruim anderhalve eeuw lagen de suites onder het stof: ze werden vooral beschouwd als goed studiemateriaal voor de cello en werden dus niet veel uitgevoerd.

Dat veranderde toen de 13-jarige Casals op een dag in 1889 een tweedehandszaak in Barcelona binnenliep, op zoek naar nieuwe muziek om te spelen. Daar ontdekte hij een editie van Bachs Cellosuites, waar hij nog nooit van had gehoord. Hoe meer hij de muziek echter begon te studeren, hoe meer er “een ongekende wereld van grootheid en schoonheid” voor hem openging.

Hoewel hij de suites op concerten speelde, duurde het tot 1936 voor hij de stukken zou opnemen. Het was een groot succes: zo ongeveer alle beroemde cellisten zijn sindsdien in zijn voetsporen getreden. Nu zijn Bachs Cellosuites niet meer weg te denken uit het cellorepertoire, het concertleven en uit talloze speellijsten met de beste klassieke muziek.

Componeerde Bach zijn Cellosuites wel voor cello?

Hoe beroemd de Cellosuites inmiddels ook zijn, er is nog veel geheimzinnigs aan het meesterwerk van Bach. Het originele manuscript is verdwenen, waardoor we de stukken alleen kennen van een kopie die zijn tweede vrouw Anna Magdalena Bach ervan maakte. Alleen de noten zijn overgeleverd, waardoor er veel ruimte overblijft voor giswerk en interpretatie. Hoe hij precies zou willen dat ze worden gespeeld, zullen we 300 jaar na het ontstaan van de Cellosuites misschien wel nooit helemaal weten. Zelfs wánneer Bach de stukken heeft gecomponeerd, weten we niet zeker: rond 1720 is de aanname.

En dan nog iets eigenaardigs: niet alle suites lijken voor cello gecomponeerd te zijn. Tenminste, niet de cello zoals wij die nu kennen. In de tijd van Bach waren er veel meer soorten cello’s, zoals een kleine variant die als een viool op de schouder werd bespeeld: de cello da spalla. Het zou kunnen dat Bach dit instrument voor de suites in gedachten had. De zesde suite schreef hij zelfs voor een instrument met niet vier, maar vijf snaren, waarschijnlijk de viola pomposa of de cello piccolo. Toch kan deze suite op een moderne cello gespeeld worden, omdat de toonhoogte van die extra snaar ook binnen het bereik van dit instrument ligt.

Sergey Malov speelt de Zesde cellosuite van Bach op een cello da spalla.

Waar komt de indeling van Bachs Cellosuites vandaan?

Bach componeerde zijn zes Cellosuites in de vorm van een danssuite uit de Barok. De suite ontstond als dansmuziek aan het Franse hof, maar werd later een opzichzelfstaand instrumentaal stuk. De dansoorsprong is echter nog goed te zien en te horen. Behalve de inleidende prelude hebben alle delen de naam en muzikale kenmerken van een dans. De Cellosuites van Bach bestaan elk uit zes delen: een prelude, allemande en courante, gevolgd door twee menuetten, twee bourrées of twee gavottes, en tot slot een gigue.

Waarom zijn de Cellosuites van Bach zo populair?

Als je dieper in Bachs Cellosuites duikt, snap je waarom Casals er zo door werd gegrepen. De stukken worden maar door één instrument gespeeld, maar het lijkt soms wel alsof je veel meer cello’s hoort. Met een melodie, een begeleidende partij en allerlei akkoorden wekt Bach de illusie van interactie tussen verschillende, zelfstandige stemmen. In zijn tijd werd de cello steeds meer een solo-instrument in plaats van een begeleidend instrument. Bach heeft alle mogelijkheden van de cello zo goed benut, dat de suites nog altijd als ‘de Bijbel van de cello’ worden gezien.

Voor welke cello Bach zijn suites ook heeft gecomponeerd, of hoe hij ook precies wilde dat zijn stukken gespeeld zouden worden, iedere cellist zal beamen dat de Cellosuites heel natuurlijk aanvoelen op een hedendaagse cello. Op saxofoon en viool worden de stukken trouwens ook graag gespeeld. En de ruimte voor interpretatie levert veel moois op. Sommige cellisten, zoals Anner Bijlsma en Yo-Yo Ma, hebben de suites zelfs meerdere keren opgenomen, omdat hun interpretatie van de stukken maar bleef veranderen. Het blijkt maar weer hoe ontzettend veel rijkdom Bachs muziek heeft, en dat in een stuk voor maar één instrument.

Bekijk de Cellosuites van Bach

Home Topstukken