3 dingen die je niet wist over 'Stille nacht'
- Klassiek
- 3 dingen die je niet wist over 'Stille nacht'
Kerstliedjes zitten zó verankerd in ons collectieve geheugen, dat het lijkt alsof ze er altijd al zijn geweest. Maar ook deze liedjes zijn ooit door iemand gecomponeerd. Stille nacht, heilige nacht is zelfs op een heel bijzondere manier ontstaan. Deze 3 dingen wist je nog niet over dit kerstlied.
1. Stille nacht is geschreven in donkere tijden
Begin negentiende eeuw was de sfeer in Europa donker. Al tientallen jaren wierpen oorlog, politieke onrust en armoede een schaduw over het leven. Maar het waren ook letterlijk donkere tijden: in 1816 was er geen zomer. Door de grote uitbarsting van de vulkaan op het eiland Sumbawa (in toenmalig Nederlands-Indië) verspreidde een grote asregen zich over de aarde. Oogsten mislukten en er was honger.
Een van de mensen die deze sombere tijd meemaakte was Joseph Mohr (1792-1848), een assistent-priester uit het Oostenrijkse Mariapfarr. Hij boezemde de gemeente vertrouwen in en hielp iedereen die steun kon gebruiken. In het jaar zonder zomer schreef hij een gedicht als roep om vrede. In zes strofes schilderde hij de vredige nacht waarin Jezus, degene die de mensheid verlossing zou komen brengen, werd geboren: Maria en Jozef kijken naar hun slapende kindje en de herders komen het wonder met eigen ogen bekijken.
Een glas in loodraam van Joseph Mohr in de Stille Nacht Kapel in Salzburg.
2. Een muis en gitaren hebben alles met Stille nacht te maken
Maar alleen een gedicht was niet genoeg. Toen Mohr in 1818 assistent-priester werd in Oberndorf (vlakbij Salzburg) besloot hij dat de tekst op muziek gezet moest worden. Hiervoor riep hij de hulp in van zijn vriend Franz Gruber (1787-1863), leraar in Oberndorf en koster en organist van de Sint-Nikolakerk in het dorpje. Hij had al meer muziek geschreven, vooral voor de kerk. In zijn werkkamer op school componeerde Gruber de inmiddels wereldberoemde muziek bij de tekst van Mohr. Het bureau waar hij aan werkte, staat daar nog steeds.
Op kerstavond 1818 was het zo ver: Mohr en Gruber zouden Stille nacht uitvoeren na de mis in de Sint-Nikolakerk. Maar die dag ontdekte Mohr dat een muis de balg van het orgel kapot had geknaagd. Het was nog maar de vraag of de reparateur, die 60 kilometer verderop woonde, op tijd zou kunnen komen. Ze gooiden hun plannen om: razendsnel arrangeerde Gruber Stille nacht voor zang en gitaar. Zo werd het lied die avond toch nog voor het eerst gespeeld. Mohr zong de melodie en Gruber de baspartij, terwijl ze zichzelf allebei op gitaar begeleidden. Het hoopvolle lied maakte in die donkere tijd enorme indruk op alle aanwezigen.
3. Stille nacht is al twee eeuwen het populairste kerstlied
Stille nacht was meteen een hit. De orgelreparateur, die nog wel op tijd in Oberndorf was om de uitvoering bij te wonen, nam de partituur van het lied mee naar huis. Hij gaf het aan de Rainers, een muzikantenfamilie die zelfs naar de Verenigde Staten reisde om op te treden. Zij namen Stille nacht op in hun repertoire, net als andere rondreizende muzikanten. In slechts tientallen jaren werd het lied wereldberoemd, wat voor die tijd ongelofelijk snel was.
Tot op de dag van vandaag is Stille nacht het meest gezongen en vertaalde kerstlied: het is in ruim 140 talen vertaald. Tegenwoordig worden meestal alleen het eerste, tweede en zesde couplet van Mohrs gedicht gezongen. Sinds 2011 is Stille nacht zelfs Unesco Werelderfgoed. De kerk waar het lied twee eeuwen geleden voor het eerst klonk, bestaat niet meer, maar op die plek staat nu een sneeuwwit kapelletje gewijd aan Stille nacht. Mohr en Gruber mogen dan al lang geleden hebben geleefd, met kerst zijn hun namen en hun lied nog altijd onsterfelijk.
