Wat is de beste uitvoering van Ravels Le Tombeau de Couperin?

Verfijnd en diepzinnig, zo zou je de de muziek van Maurice Ravel kunnen omschrijven. De Franse componist werd in 1875 geboren in Ciboure aan de kust in Frans-Baskenland. Tijdens zijn opvoeding was er steeds muziek om hem heen. Toen Ravel klein was, zongen zijn ouders Spaanse volksliedjes voor hem. Ook al verhuisde hij als drie maanden oude baby met zijn ouders mee naar Parijs, zijn sterke band met Spanje zou altijd blijven bestaan.

De Wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs maakte veel indruk op de jonge Ravel. Hij zag er de Russische componist Rimski-Korsakov dirigeren en die Russische muziek vol kleuren sprak hem erg aan. In datzelfde jaar werd Ravel toegelaten tot het conservatorium in Parijs. Al vroeg in zijn kindertijd bleek dat hij aanleg had voor muziek. Vanaf zijn zevende kreeg hij pianoles en daar kwamen later ook lessen in harmonie en compositie bij. Zijn leraar zag hoe Ravel muziek van nature begreep, terwijl dat begrip bij andere leerlingen pas kwam na hard werken. Toch wist Ravel op het conservatorium geen compositieprijzen te winnen, wat wel nodig was voor zijn voortgang in de opleiding. Tot twee keer toe moest hij daarom het conservatorium verlaten.

De liefde van Ravel voor Spanje hoor je terug in zijn vroege werken. De korte opera L'Heure espagnole (1907) bijvoorbeeld en de Rhapsodie espagnole voor orkest (1907/8). De componist schreef ook balletmuziek, bijvoorbeeld het grootschalig opgezette Daphnis et Chloé (1912) voor Sergej Diaghilev.

De componist werd door zijn geringe postuur afgekeurd voor militaire dienst. Hij diende zijn vaderland tijdens de Eerste Wereldoorlog wel, maar dan als vrachtwagenchauffeur. Na de oorlog kocht hij de villa Le Belvédere in Montfort-l'Amaury bij Parijs, waar hij tot zijn dood zou blijven wonen. Het huis is nu een museum. Zeker de moeite waard als je eens in de buurt bent.

Het werk

Tijdens de Eerste Wereldoorlog componeerde Ravel Le Tombeau de Couperin (letterlijk: De gedenksteen voor Couperin) voor piano. Een wat misleidende titel, omdat de componist niet zo zeer een eerbetoon wilde schrijven aan de componist François Couperin, maar veel meer aan de Franse klavecimbelmuziek uit de barokperiode in het algemeen. Hij hanteert daarom voor het hele werk de structuur van een baroksuite. Vandaar de delen Prelude, Fuga, Forlane, Rigaudon, Menuet en Toccata.

De muziek is van een ongelofelijke schoonheid en tegelijkertijd is de sfeer vaak triest. Eigenlijk is dat logisch gezien de tijd waarin het werk schreef: de Eerste Wereldoorlog, waarin er talloze doden en gewonden te betreuren waren. Het werk verwijst heel direct naar die oorlog. Elk deel is opgedragen aan een van de vrienden van de componist die waren gesneuveld.

Hij voltooide het werk na zijn terugkeer van het front in 1917 en bewerkte in 1919 vier van de zes delen voor orkest. De reden dat hij de Fuga en Toccata niet bewerkte was waarschijnlijk omdat hij die alleen geschikt achtte voor piano.

De Vergelijking

In De Vergelijking van Diskotabel werden weer drie opnames naast elkaar gezet. In verschillende bezetting: een versie voor piano, blaaskwintet en orkest.

De volgende opnames kwamen aan de orde:

A Javier Perianes (Harmonia Mundi, 2019)
B Les Vents Français (Warner, 2014)
C Sinfonia of London, John Wilson (Chandos, 2014)

Wil je de uitvoerenden graag zien? Er is een mooie uitvoering van de orkestversie om naar te kijken. Paavo Järvi dirigeert het orkest van de NDR Elbphilharmonie.

Verder luisteren

Qua sfeer past Ma Mère l'Oye (letterlijk Moeder De Gans) goed bij het werk. Het is een reeks van vijf delen voor quatre-mains (vierhandig) piano. Sprookjes zijn het onderwerp van de muziek. Ravel componeerde het voor de kinderen van vrienden.

Je kunt hieronder kiezen voor de piano- of orkestversie. Met twee extra delen en verbindende interludes is de orkestversie wat uitgebreider. De versie van de Italiaan Carlo Maria Giulini bij het Concertgebouworkest is eigenlijk ideaal. Wat een rust, wat een schoonheid.