Mark van Nispen en Merlijn Runia

Atelierplan
Wij gaan deze week werken aan BBB: inderdaad, een ambitieus liedprogramma met liederen van Beethoven, Berg en Berlioz! Van deze componisten die de eerste letter van hun achternaam gemeen hebben, spelen wij de mooiste en bekendste cycli – en dat in één concert. Maar er is meer dat deze romantische componisten en hun cycli verbindt. Berlioz is van alle Franse componisten misschien wel de meest ‘Duitse’. In de manier waarop hij het drama van de tekst uitdrukt in zijn muziek, baseert hij zich op de romantische middelen die Beethoven inzet.
De muziek van Berg kan beschouwd worden als de culminatie van deze expressiemiddelen. An de ferne Geliebte van Beethoven is een doorgecomponeerde cyclus, waarin de dichter zijn verlangen naar een onbereikbare liefde beschrijft. Hij gebruikt beelden uit de natuur om zijn gevoel uit te drukken.
De liederen uit Les nuits d’éte (Berlioz) zijn oorspronkelijk voor verschillende zangers geschreven, maar werden later door de componist samengevoegd tot een cyclus. Dit bekende werk wordt tegenwoordig vaak in de georkestreerde versie uitgevoerd, maar is in eerste instantie voor zang en piano bedacht. In de liederen volgen we de ontwikkeling van verliefdheid en geluk naar verlies en dood, tot uiteindelijk berusting en nieuwe hoop. Ook hier speelt de natuur een grote rol: het meer, de velden, kwetterende vogels en een koerende duif.
Bergs Sieben frühe Lieder ademen de sfeer van Wenen aan het begin van de twintigste eeuw: het zijn sensuele, mysterieuze, extatische liederen over, jawel: de liefde.
We zullen deze week gebruiken om deze schitterende muziek in te duiken! Daarnaast zal Merlijn deze week gebruiken om in de rust van de pipowagen verder te werken aan haar libretto. Dit waarschijnlijk nóg ambiteuzere project moet uiteindelijk resulteren in een opera van minimaal drie uur.

Dag 1 - Maandag 18 november

Deze week is De Week Waarin Alles Mogelijk Is. De week van ruimte, rust, regelmatig – of juist van losbandigheid, buitensporigheid, mateloosheid: als het maar iets oplevert!
Precies: als het maar iets oplevert. Dat laatste is nu even precies het probleem. Vooraf hebben Mark en ik ons voorgenomen om onze nieuwe programma BBB deze week ‘af te krijgen’, ‘te kunnen’ en alles te doorgronden – en daarnaast maak ik gedurende deze week de opzet van een wereldverbeterende en -schokkende opera die minimaal drie uur moet gaan duren, of langer.
Geen druk, dus. Helemaal geen druk.
Op dit moment wordt de vleugel die we gebruiken in het AvroTros-gebouw gestemd. Aan BBB kunnen we straks pas verder, daarom eten we nu pindasoep, gemaakt op het elektrische kookplaatje in de wagen.

Ah! De stemmer belt! We gáán!

Dag 2 - Dinsdag 19 november

Gisteren hebben we toch alle muziek in elk geval één kunnen doornemen. Na ons pipowagen-diner, dat bestond uit linzensalade en gekookte eieren (en een goede fles wijn die Mark had meegenomen), dachten we daarom de avond de avond te laten – maar de vleugel lonkte in de stilte van het gebouw. Daarom in enigszins benevelde toestand aan de details van Beethoven gewerkt en zoals altijd blijkt: als je heel precies doet wat er staat, komt alles goed. En wat details betreft: staat er nu Liedesklang (‘klank van liederen’) of Liebesklang (‘klank van liefde’) in het eerste gedicht? De bronnen zijn er niet zeker van, dus we besluiten te gaan voor Liedesklang, in de context van de alles overbruggende kracht van muziek in het lied een logische keuze.

Meteen maar een handdoekje meegenomen om een douche te nemen in de wc’s tegenover de vleugelkamer. Omdat we de sfeer in de wagen wilden verhogen met wat waxinelichtjes, maar geen lucifers hadden vroegen we de nachtportier. Deze vrolijke meneer, die blij was met onze aanwezigheid, had helaas geen vuur - hoewel ik me nu bedenk dat hij had staan roken, dus een aansteker zal hij wel gehad hebben! Als de portier er vanavond weer is, doe ik een nieuwe poging.

Het bedje sliep onverwacht lekker, Mark ronkte op zijn luchtbed gemoedelijk in harmonie met de elektrische kachel.

Vanavond heeft Mark een repetitie in Tilburg, dus heb ik tijd om aan mijn eigen project te werken.

Dag 3 - Woensdag 20 november
Mark vertrok gisteravond naar Tilburg, dus ik stond er ineens alleen voor! Zo is dat dus, alleen in de wagen: heerlijk, maar ook even wennen. Het lijkt paradoxaal genoeg alsof de wagen groter is als je er met twee mensen in zit. Vanochtend vroeg opgestaan, het was meteen duidelijk dat het een stuk kouder is dan eerder deze week. Min 2 graden! En dat zonder ander menselijk kacheltje.

Om het hoofd leeg te maken na de koffie en havermout gewandeld achter het terrein; Eva (onze vraagbaak en productieheldinmevrouw) had verteld dat er een mooi gebiedje op loopafstand ligt. Hoofdband om, extra t-shirt, en opschrijfboekje mee – want ik moet mijn schrijfplan op orde krijgen.

Het plan dat ik had, heb ik vorige week in de prullenbak gedeponeerd (of op zijn minst in de recycle-bak). Dat moest een eindeloos epos worden over een prins en prinses, list en liefde: een nummeropera in de baroktraditie, met recitatieven en aria’s. Maar het lijkt me opeens beter om iets te maken over hedendaagse verschijnselen die me fascineren: eco-anxiety, Esther the Wonder Pig, Natura2000-rellen. Maar meer in het algemeen de manier waarop we naar ‘natuur’ en ‘dieren’ kijken. De wandeling paste perfect in die thematiek: het natuurgebied blijkt een smalle strook bos, heide en een aangelegde vierkante vijver, ingeklemd tussen twee snelwegen – hoog erboven torent de zendmast van Hilversum. Er staan om elke 20 meter bordjes om uit te leggen wat er allemaal te zien is (of niet te zien is). De enige dieren die ik tegenkom zijn twee zwanen die het wak in de vijver openhouden, en een veel te dikke schaapshond met zijn baasje.

Ik maak schetsen van een mogelijke opbouw en vorm en lees in een boek dat misschien als basis kan gaan dienen.

Aan het begin van de middag is Mark terug en gaan we verder met Beethoven. Vannacht gaan we een nachtrepetitie doen!

Foto 2: zoekplaatje: de plastic reiger bij de vijver van het AvroTros-gebouw

Dag 4 - Donderdag 21 november
Na een tochtje naar het centrum van Hilversum, waar we de Gooise vrouw in grote getale in het wild konden aanschouwen, was het dan eindelijk tijd voor de veelbesproken ‘nachtrepetitie’. Omdat we het repertoire gedurende de dag uitgebreid hebben doorgenomen (“hier tijd nemen - vergeet daar dat crescendo niet! - die noot beter afsluiten - daar eerder met het accelerando beginnen!”) besluiten we, bij wijze van test, om na middernacht een doorloop van het hele programma te doen, om te zien hoe dat ons bekomt op dit uur en tijdstip.

Dat gaat in het geheel niet slecht! Een paar liederen hebben zeker nog meer aandacht nodig (vooral ‘l’Absence’ en ‘Liebesode’) maar over het algemeen liggen we goed op schema. Om 02.30 besluiten we de wagen maar op te zoeken.

Vandaag kunnen we niet bij onze inmiddels vertrouwde Blüthnertje, dus mogen we in de studio van Radio4 (luxe!). Voor het eerst deze week zijn Mark en ik het ergens niet over eens (passend genoeg in een strofe die begint met ‘entre nos coeurs qu’elle distance…’): Mark wil naar het eind vertragen, terwijl ik vind dat het geagiteerd moet doorgaan. Normaal gesproken zegt een van beiden in zulke gevallen: ja, je hebt gelijk… deze keer niet! Crisis. Gelukkig biedt de partituur uitkomst, immers: als je precies doet wat er staat, komt alles goed (ik krijg gelijk).

Er komt ook nog een goed geoutilleerde binnentuinvrouw langs om de planten in de studio water te geven – zoiets hebben we nog nooit gezien!

Nu even pauze. Vanavond doen we een doorloop ‘voor het echie’.

Dag 5 - Vrijdag 22 november

Vandaag mogen we van onszelf uitslapen – het blijkt toch best een intensieve week! We doen de allerlaatste doorloop van deze week en besluiten dat het tijd is dat er mensen komen luisteren. Volgende week vrijdag onze try-out, maar eerst: de uitzending van vanavond!

Dankjewel Opium, voor deze fijne, gezellige, nuttige week!

Dag, pipowagen!

Mark en Merlijn