Wie zaten er honderd jaar geleden in het theater? Je ziet het in deze tentoonstelling

Monninckendam

Martin Monninckendam leefde tussen 1874 en 1943. Hij was een Amsterdamse schilder die zich bezighield met Amsterdamse onderwerpen. Hij schilderde het theater- en uitgaansleven tussen 1900 en 1930. Opvallend was dat hij zich richtte op het publiek.

Monninckendam werd beschouwd als iemand die enigszins vernieuwend was. "Maar toch rekenen we hem tot de oude school", zegt Van der Zalm. "De schilderijen zijn tamelijk realistisch. Hij is gedetailleerd in de portrettering van het publiek. Zijn kleurgebruik werd als gewaagd gezien in zijn tijd en hij was af en toe opvallend modern voor tijdgenoten."

Allerlei soorten theater

In de tijd van Monninckendam was er een breed scala aan theaters. In die periode (1900-1930) waren er rond de 25 theaters. Je had de deftige stadsschouwburg en theaters in de Amstelstraat en de Plantage. Daar zaten theaters die zich richtten op amusement. "Het Floratheater was een Variétés-theater en het Frascati theater was voor amusement. Ook had je Carré: in de wintermaanden was er circus en in de zomermaanden was er revue."

"Martin Monninckendam nam de moeite om het publiek te tekenen, het ziet er prachtig uit", vindt van der Zalm. Het ging om een brede middenlaag van de Amsterdamse bevolking. De armste inwoners konden het niet betalen en de chique rijke Amsterdammers hadden hun eigen vorm van vermaak.

Geen hoeden of drankjes

"Het is grappig om te zien hoe het publiek zich gedroeg", zegt Van der Zalm. "Heel lang was het verboden om drankjes mee te nemen in die zaal of om te roken. Het was ook verboden om een hoed te dragen, want anders kon je het uitzicht van de mensen achter je belemmeren. Dit stond ook in het reglement van de Amsterdamse schouwburg." Toch zie je in het schilderij Entr'acte mensen wel roken en met hoeden op zitten. De vraag rijst of Monninckendam de werkelijkheid schilderde of gewoon iets verzon. "Het zou kunnen dat hij de verbeelding de vrije loop liet gaan. Maar het zou ook kunnen dat het publiek zich niet aan de regels hield. We gaan ervan uit dat hij naar het theater ging en daar een schets maakte. Op zijn atelier werkt hij dat uit. Hij kon daar zijn eigen invulling geven of echt schilderen wat hij had gezien."

De tentoonstelling Publiek in Beeld is nu te zien in het Allard Pierson museum in Amsterdam.

Meer informatie