Leer Mahler kennen in 5 stappen

Handige weetjes over Mahler

• De Oostenrijkse componist Gustav Mahler werd geboren op 7 juli 1860 in Kalištĕ (Tsjechië) en overleed op 18 mei 1911 in Wenen (Oostenrijk).
• Hij componeerde 10 symfonieën, waarvan de laatste onvoltooid bleef, verschillende liederen en een pianokwartet.
• Mahler trouwde in 1902 met de componiste Alma Schindler (1879-1964).
  
• Zijn hobby's waren wandelen, fietsen en zwemmen.
  
• Mahlers bekendste werken zijn het Adagietto uit Symfonie nr.5, Rückert-Lieder, Symfonie nr.1, Symfonie nr.2, Symfonie nr.3, Symfonie nr.8, Kindertotenlieder, Das Lied von der Erde.

|1| Mahler was een echte romanticus - of toch niet?

In 1902 componeerde Mahler speciaal voor zijn kersverse echtgenote Alma een muzikale liefdesbrief: het inmiddels beroemde Adagietto uit zijn Vijfde symfonie. Hij stuurde haar de bladmuziek toe zonder enige uitleg, maar Alma begreep meteen wat hij met de muziek bedoelde. Een romantischer verhaal kun je bijna niet verzinnen.

Toch was hun huwelijk geen rozengeur en maneschijn. Alma was een jonge, getalenteerde componiste, maar Mahler verwachtte dat ze haar ambities zou opgeven voor het huishouden en om hem te kunnen steunen in zijn werk. Er was wat betreft Mahler maar plaats voor één componist, en dat was hij. Alma raakte steeds meer verbitterd en begon uiteindelijk een affaire met de architect Walter Gropius. Mahler kwam erachter, kreeg spijt van zijn gedrag en probeerde Alma's componeerambities alsnog te stimuleren. Hij stierf echter voordat zijn pogingen konden slagen.

Na Mahlers dood heeft Alma veel brieven van haarzelf vernietigd en systematisch geknoeid met de brieven van haar man. Zo probeerde ze een beeld te creëren van Mahler als een onredelijke man en van zichzelf als een zeer getalenteerde vrouw en onschuldig slachtoffer. Het is daarom lastig om de waarheid over Mahler en Alma te achterhalen - iets wat musicologen zelfs een naam hebben geven: het 'Alma-probleem'.

Lees ook: het Adagietto uit Mahlers Vijfde symfonie

|2| De muziek van Mahler was zijn tijd ver vooruit

"Kon ik de symfonie maar 50 jaar na mijn dood uitvoeren!" Het is niet gek dat Mahler dit schreef over zijn Vijfde symfonie. Zijn muziek was zo vooruitstrevend, dat veel tijdgenoten het niet begrepen. Toch ging hij door op de vernieuwende weg die hij was ingeslagen. Zo gebruikte hij ongewone instrumenten in zijn werken, zoals sleebellen in zijn Vierde en een enorme hamer (een instrument dat nog niet eerder bestond) in de Zesde symfonie.

Ook componeerde Mahler vaak een zangpartij bij zijn symfonieën, voor zowel solozang als koor. Voor zijn Achtste symfonie, bijgenaamd 'Symfonie der Tausend', zijn zelfs drie gemengde koren, twee jongenskoren en acht zangsolisten nodig. En Mahler wilde ook nog dat zijn symfonieën "alles" zouden omvatten, net als de wereld. Hij had de lat niet hoger kunnen leggen.

|3| Mahler dirigeerde meer dan hij componeerde

Hoewel Mahler het liefst componeerde, kon hij hier weinig tijd aan besteden. Gedurende het concertseizoen was hij namelijk voortdurend aan het dirigeren, zowel zijn eigen werken als muziek van andere componisten. Daarnaast bekleedde hij de hoogste muzikale positie van Wenen als directeur van de Weense Hofopera. "Ik dirigeer om te leven, maar ik leef om te componeren," heeft Mahler eens gezegd. Hij was een beroemd dirigent met een expressieve dirigeerstijl, wat veel tekenaars en karikaturisten inspireerde.

|4| Mahler was een natuurliefhebber

Als tegenhanger van het drukke concertleven was Mahler in zijn vrije tijd veel in de natuur te vinden. Iedere zomer trok hij zich terug in een van zijn componeerhuisjes, die hij op idyllische plekken aan een meer of in een bos liet bouwen. De natuur en de prachtige vergezichten inspireerden hem voor zijn muziek. "Doe geen moeite om het uitzicht te bekijken. Ik heb het al gecomponeerd," zei Mahler zelfs ooit tegen zijn vriend Bruno Walter, die op bezoek kwam. Hij maakte graag lange wandelingen en flinke zwem- en fietstochten. Mahler was in zijn jeugd ook vegetariër, wat hij beschouwde als een "vrijwillige kastijding van het lichaam".

|5| Amsterdam was Mahlers tweede thuis

Mahlers vooruitstrevende muziek en grote dirigeercarrière leverden hem een bijzondere band op met Nederland. De toenmalig chef-dirigent van het Concertgebouworkest, Willem Mengelberg (1871-1951), was diep onder de indruk van Mahler als dirigent en componist. Mengelberg vroeg hem om zijn eigen werken in Amsterdam te komen dirigeren. Dit zou Mahler vier keer doen. Op de bok voor het Concertgebouworkest liet hij het Nederlandse publiek kennismaken met zijn muziek, en met succes. Mahler noemde Amsterdam zelfs "mijn tweede muzikale thuis".

Kijkje in het archief: Mengelbergs Mahler-partituren