Beethoven als symbool voor vrijheid in de Tweede Wereldoorlog
- Klassiek
- Beethoven als symbool voor vrijheid in de Tweede Wereldoorlog
Da-da-da-daaaa. Deze beroemde openingsnoten van de Vijfde symfonie van Beethoven kennen we allemaal. Maar wist je dat ze in de Tweede Wereldoorlog symbool stonden voor vrijheid en overwinning?
Hoe is 'V for Victory' in de Tweede Wereldoorlog ontstaan?
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen mensen op veel manieren in verzet tegen de bezetter. Dit kon ook landsgrenzen overstijgen, zoals met de zogeheten V-campagne. Die begon bij de Vlaamse politicus Victor de Laveleye; hij was naar Engeland gevlucht en werd daar directeur van de Belgische Franstalige uitzendingen op de BBC. Zo riep hij de Belgen op 14 januari 1941 via de radio op om de letter V als symbool voor verzet te gebruiken. De V is immers de beginletter van het woord 'vrijheid', maar ook van het Franse 'victoire', oftewel overwinning. Als de bezetter overal de letter V zou zien, redeneerde Laveleye, zouden ze beseffen dat ze omringd waren door een massa van mensen die uitkeken naar een moment van zwakte van de bezetter.
foto: ANP
Al een paar weken na deze oproep verschenen er overal V-tekens op muren, niet alleen in België, maar ook in Nederland en Noord-Frankrijk. De BBC besloot daarop het V-symbool te gebruiken voor een anti-Duitse campagne. Winston Churchill, de premier van Engeland, riep mensen via de radio op om overal het V-teken te laten zien. Van schilderingen op straatstenen tot speciaal gemaakte sieraden en haarspelden: ook overal in Engeland dook het symbool op. Zelf maakte hij met zijn vingers steeds het V-symbool als hij in het openbaar verscheen. Zo was de V-campagne een enorme boost voor de mensen aan de geallieerde kant - al probeerden de nazi's zich het V-teken toe te eigenen en te verdraaien als propaganda voor de Duitse overwinning.
Hoe werd Beethovens Vijfde symfonie een symbool in de Tweede Wereldoorlog?
Maar de V-campagne ging nog verder. Vanaf 27 juni 1941 opende de BBC alle uitzendingen die naar Europa gingen met het V-teken in geluid. Ze zonden drie korte tonen en één lange uit: de morsecode voor de letter V. En laat die tonen nu net overeenkomen met de eerste vier tonen van de Vijfde symfonie van Beethoven.
Wat is morsecode?
Morse is een communicatiecode die in 1835 werd uitgevonden om snel een bericht te kunnen versturen via de telegraaf. Het bestaat uit signalen die met tussenpozen worden verzonden. Die signalen kunnen kort of lang zijn. Vaste combinaties daarvan staat voor een letter van het alfabet of een cijfer. Morsecode is vernoemd naar de uitvinder ervan, Samuel Morse.
Zo raakte deze symfonie verbonden met het V-teken. De BBC verwerkte de precieze toonhoogtes van Beethovens symfonie in hun openingstune, gespeeld op een trommel. Ook in de maatschappij was het V-symbool voortdurend te horen. Als je ergens op een deur klopte of een ober wilde wenken in een restaurant, dan moedigde de BBC aan om niet gewoon te tikken, maar het V-teken te kloppen.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
De overeenkomst tussen Beethovens Vijfde symfonie en de morsecode is toevallig, maar toch zijn er nog meer verbanden te leggen. In Romeinse cijfers komt het getal 5 van de symfonie overeen met 'V'. Ook eindigt de Vijfde symfonie met een gevoel van overwinning na veel muzikale strijd. Zoals Beethoven zelf schreef: "Veel mensen beweren dat elk stuk in mineur moet eindigen in mineur. Nee! Vreugde volgt op verdriet, zonneschijn op regen."
