Max Bruch

In 1907 gaf Bruch zelf een onbarmhartig realistische samenvatting van zijn componistencarrière in een vraaggesprek met de Amerikaanse muziekjournalist Arthur Abell: "Over vijftig jaar zal Brahms tot de grootste componisten aller tijden behoren, terwijl ik voornamelijk zal voortleven door mijn Vioolconcert... Brahms was een veel groter componist dan ik, om verschillende redenen. Ten eerste was hij veel origineler. Hij ging altijd zijn eigen gang. Hij gaf niets om de reactie van publiek of critici... Ik had een vrouw en kinderen om te onderhouden en te laten studeren. Ik was genoodzaakt om geld te verdienen met mijn composities. Dus moest ik werken schrijven die plezierden en gemakkelijk te begrijpen waren. Toch verlaagde ik mezelf nooit; mijn artistieke geweten stond dat niet toe. Ik componeerde altijd goede muziek, maar het was muziek die gemakkelijk verkocht. In mijn muziek was nooit iets controversieels zoals in die van Brahms."

Hoe werd Bruch componist?

Max Christian Friedrich Bruch werd op 6 januari 1838 geboren in Keulen. Hij kreeg daar van zijn moeder zijn eerste muzieklessen. Later studeerde hij compositie bij Ferdinand Hiller en piano bij Carl Reinecke. Hij was slechts veertien jaar oud toen zijn Eerste symfonie in première ging.

Bruchs loopbaan was zoiets als een optocht langs de hele gevestigde orde; hij won concoursen, studeerde bij gereputeerde mensen, componeerde voor het theater, de concertzaal en de kerk en hij aanvaardde verschillende prestigieuze banen. Al toen hij begin twintig was beleefde hij in 1864 een eerste succes met een koorwerk, de cantate Frithjof, dat was gebaseerd op een oude Noorse legende. Diverse andere kassuccessen als de wereldlijke koorwerken Odysseus en Das Feuerkreuz verstevigden zijn naam en bevestigden hem als een natuurlijke opvolger van Felix Mendelssohn op het gebied van grandioze oratoria.

Hoe zag het leven van Bruch eruit?

Bruch trouwde in 1881 in Berlijn met zangeres Clara Tuczek (1854-1919). Samen kregen ze vier kinderen: Margarete (1882-1963), Max Felix (1884-1943), Hans (1887-1913) en Ewald (1890-1974). Hun zoon Max Felix speelde klarinet en bleek het muzikale gen geërfd te hebben. Bruch componeerde speciaal voor hem Acht stukken voor klarinet, altviool en piano:

Bruch verhuisde samen met Clara tijdelijk naar Liverpool waar hij van 1880 tot 1883 directeur was van de Liverpool Philharmonic Society. Daar componeerde hij Kol Nidrei, zijn bekendste werk na dat Eerste vioolconcert. De twee kregen heimwee naar Duitsland en verhuisden terug.

Bruch componeerde door tot aan zijn dood.

Heeft Bruch met zijn Eerste vioolconcert te vroeg gepiekt?

Op zijn zevenentwintigste schreef Max Bruch een vioolconcert dat al bijna anderhalve eeuw tot het handjevol van meest gespeelde vioolconcerten behoort. De Hongaarse topviolist Joseph Joachim voorzag Bruch van technisch advies en bracht de eerste uitvoering van de definitieve versie in 1886. Het was een groot succes, zeker omdat destijds nog maar twee vioolconcerten internationale status hadden bereikt (namelijk van Beethoven en Felix Mendelssohn).

Toch kende deze gigantische hit van Bruch een keerzijde voor de componist zelf. Bruch beklaagde zich over het feit dat andere stukken, waaronder al die andere werken voor viool en orkest, maar zelden werden uitgevoerd en in de schaduw van het Eerste vioolconcert gedoemd waren om in de vergetelheid te raken. Hij betichtte de violisten die het stuk omarmden zelfs van luiheid: "Loop toch allemaal naar de hel! Alsof ik geen andere concerten heb geschreven die net zo goed zijn."

Was Bruch joods?

Tijdens het Duitse nationalisme werd Bruch vanwege zijn compositie Kol Nidrei door de nazi's als jood beschouwd. Bruch was weliswaar helemaal geen jood, maar laadde postuum die verdenking op zich omdat hij als uitgangspunt voor een compositie voor cello en orkest de pakkende joodse melodie Kol Nidrei had gebruikt. Dit lied wordt traditioneel gezongen aan de vooravond van Yom Kippur. Genoeg reden voor de nazi's om Bruch in de ban te doen en zo werd zijn muziek in de Duitstalige gebieden nog verder vergeten.

In welke stijl componeerde Bruch?

Bruch bleef zijn hele carrière vasthouden aan de klassiek-romantische stijl. Bruchs grote voorbeeld was Felix Mendelssohn, die zelf toch ook al zijn blik op het verleden gericht hield. De voornaamste reden dat Bruch in de meeste muziekgeschiedenisboeken hooguit een bijrol toebedeeld heeft gekregen, is dat hij niet tot de vernieuwers behoorde. Bruch keerde zich fel tegen de muziek van de Neu-Deutsche Schule, waar progressievelingen als Liszt en Berlioz het voor het zeggen hadden. Met latere componisten als Richard Strauss en Paul Hindemith had hij ook weinig mee. Aan Richard Wagner had hij een bloedhekel.