Germaine Tailleferre

In 1918 gaf een groep jonge componisten een concert van briljante en sfeervolle muziek. Ze waren bij elkaar gebracht door Erik Satie, die ze Les Nouveaux Jeunes had genoemd. Het concert was een groot succes. Ze gingen samen door onder de naam Les Six, een groep die bijzonder succesvol zou zijn. Eén van hen was Germaine Tailleferre, een getalenteerde componiste en pianiste met een turbulent leven, die veel obstakels moest overwinnen om muziek te kunnen maken.

Achtergrond

Germaine was geboren in 1892 in een gezin in de middenklasse. Haar moeder was een amateurpianiste en Germaine’s eerste lerares. Op vijfjarige leeftijd componeerde ze al een melodie voor op de piano. Als tiener begon Germaine aan het conservatorium in Parijs, waar bleek dat ze het ver zou kunnen schoppen. Dat ging echter niet zonder slag of stoot: haar vader was er van overtuigd dat het conservatorium een eenrichtingsweg naar doem en verderf zou zijn, geen haar beter dan een rosse buurt! Hij weigerde haar muzikale ambities dan ook financieel te ondersteunen. Germaine gaf lessen om toch haar eigen onderwijs te kunnen betalen.

Jeux de plein air

Op het conservatorium begon ze haar eerste serieuze stukken te componeren. Deze eerste stukken waren nog heel laat romantisch, maar al snel begon ze te experimenteren met moderne stijlen. Moderne muziek bestudeerde ze in een vriendengroep van andere conservatoriumstudenten, waar Georges Auric, Arthur Honegger, en Darius Milhaud ook in zaten. In 1917 schreef ze Jeux de plein air, wat uitgevoerd werd door Marcelle Meyer bij Meyer thuis. Bij deze uitvoering was Erik Satie ook aanwezig, en hij was diep onder de indruk van het stuk. Hij vroeg haar deel te nemen aan een concertenreeks die hij organiseerde van musique d’ameublement (meubelmuziek, of achtergrondmuziek).

Les Six

De componisten van Satie’s concertenreeks vormden al snel een hechte groep en noemden zichzelf Les Six. Er waren zes leden: Georges Auric (1899–1983), Louis Durey (1888–1979), Arthur Honegger (1892–1955), Darius Milhaud (1892–1974), Francis Poulenc (1899–1963) en Germaine Tailleferre. Les Six produceerden één gezamelijk werk: L’Album des Six voor piano (1920). Germaine’s bijdrage aan dit album was de Pastorale. Het gebruikt bitonaliteit net zoals Les Jeux de plein air. Les Six stonden bekend om hun luchtige, humoristische toon, en Pastorale past daar ook in.

Roem en Princesse Edmond de Polignac

De eerste paar jaar van Les Six waren bijzonder succesvol voor Germaine. Ze ontmoette de pianist Arthur Rubinstein, die haar Jeux de plein air in Brazilië uitvoerde en haar Quatuor a cordes promootte. Ook werd ze uitgenodigd in de salon van Winnaretta Singer, Princesse Edmond de Polignac, die een belangrijke opdrachtgever werd. In 1923 vroeg Singer Germaine een piano concert te componeren. Singer hielp haar ook door Germaine uit te nodigen in haar huis in St. Jean-de-Luz in de winter van 1920 zodat ze in alle rust kon werken. In deze periode schreef Germaine ook Le Marchand d’Oiseaux voor het Ballet Suédois vol muzikale verwijzingen naar Bach en Chopin. Deze speelse verwijzingen komen vaak voor in haar muziek.

Barton

In 1926, terwijl ze op reis was in de Verenigde Staten, ontmoette Germaine Ralph Barton (1891-1931), een illustrator, karikatuurtekenaar en kunstenaar. Ze trouwden in de herfst van 1926. Barton was al drie keer getrouwd geweest en had twee dochters, en had last van ernstige mentale gezondheidsproblemen. Hij kon er slecht tegen dat Germaine succesvol was, en ervoer haar werk als een vernedering voor hem.

Barton’s crisis

Barton zat Germaine professioneel in de weg, maar zijn mentale gezondheid kelderde ook. Hij leidde steeds meer onder zijn bipolaire stoornis en slapeloosheid. In 1929, nadat ze maanden uit elkaar waren geweest, verhuisden Barton en Germaine naar Zuid Frankrijk. Barton begon een boek te schrijven en Germaine pakte het componeren weer op, maar al snel bleek Barton weer in crisis te zijn. Hij dronk veel buitenshuis en had affaires. In deze ongelukkig tijd in Zuid Frankrijk componeerde Germaine Six Chansons Françaises, op teksten over vrouwen in ongelukkige huwelijken die ontrouw verheerlijken. Toen bleek dat Germaine zwanger was, bedreigde Barton haar en haar ongeboren kind met een vuurwapen. Germaine vluchtte, kreeg een miskraam en scheidde hem. Na hun scheiding zag Germaine Barton nooit meer. Hij pleegde minder dan twee jaar later zelfmoord in New York.

Fleurs de France en een kinderwens

Na de rampzalige afloop van haar eerste huwelijk was Germaine het huwelijk helemaal beu en wou ze zelf een kind adopteren en opvoeden. Ze werd echter geweigerd omdat ze als 38-jarige te oud zou zijn. Dus besloot ze zich weer volledig toe te leggen op haar muzikale carrière, die heftig onderbroken was tijdens haar huwelijk met Barton. Ze schreef Fleurs de France: een neobarokke suite voor kinderen. Ze focuste hier op het barokke concept van mimesis: de afbeelding van natuur in muziek. Elk deel van de Fleurs de France beeldt één bloem uit. Hoewel de vorm geïnspireerd is door de barok, is er ook weer een sterke neoklassieke invloed aanwezig.

Lageat

Haar terugkeer naar haar werk was slechts van korte duur, want in Parijs werd ze zwanger. De vader van het kind, Jacques Lageat, stond erop dat ze trouwden. Germaine wou liever niet trouwen, maar omdat ze zo graag een kind wilde, stemde ze toch in. Ze trouwden in 1931, en in November werd Françoise geboren, Germaine’s enige kind. Lageat bleek echter gewelddadig, dwingend, en een alcoholist. Net als Barton was Lageat niet blij met het succes van Germaine, en ervoer het als een vernedering als zijn vrouw succes had. Toch werkte Germaine door en in 1934 werd haar Concerto pour deux pianos, voix et orchestre uitgevoerd in Parijs. Dit werk heeft een buitengewone bezetting: 2 piano’s, koor en orkest met 4 saxofoons in plaats van hoorns. Ook dit stuk is beïnvloed door de barok. Het lijkt qua structuur op een concerto grosso, waar verschillende solisten het solo materiaal als het ware doorgeven en er niet één solist is.

Leysin

In 1935 werd Germaine’s carrière nog verder onderbroken. Lageat bleek tuberculose te hebben. Ze verhuisden naar een sanatorium in Leysin, Zwitserland. Lageat’s ziekte maakte hem nog agressiever en de financiële situatie van het gezin werd steeds moeilijker. Om meer te verdienen begon Germaine zich te focussen op filmmuziek. De tijd in Leysin was het begin van een twinig jaar durende samenwerking met de regisseur Maurice Cloche die haar muziek in veel van zijn films gebruikte.

Ballingschap in Zwitserland

De periode in Leysin was niet makkelijk. Germaine was ver verwijderd van het kunstenaarsmilieu van Parijs dat ze zo lief had. Van een afstand probeerde ze toch nog betrokken te zijn bij de ontwikkelingen in Parijs. Zo hielp ze jonge componisten zoals Olivier Messiaen en Andre Jolivet aan het begin van hun carrière en schreef ze een Vioolconcert dat in 1936 in première ging. Igor Markevitch, een jonge componist, logeerde in die tijd bij Germaine en schreef de orkestpartijen voor het langzame deel. Na de première van het vioolconcert kreeg Germaine de opdracht te componeren voor de Exposition Universelle van 1937. Ze schreef een pianostuk (‘Au Pavilion d’Alsace’) en een komische opera.

De Tweede Wereldoorlog en daarna

In 1942 vluchtte Germaine naar de VS. Toen ze terugkeerde in 1947, bleef ze productief maar het lukte haar niet de aandacht te krijgen die ze vroeger kreeg. Ze schreef veel, waar onder een opera, een ballet, filmmuziek en commissies voor Radio-France. In 1955 scheidde ze haar tweede man en verhuisde ze naar St Tropez.

Latere jaren

In de jaren ‘60, toen haar dochter Françoise van haar eerste man scheidde, nam Germaine de opvoeding van haar kleindochter Elvire op zich. In 1970 ging Germaine terug naar Parijs om les te geven. Financieel was het steeds krap: Germaine hield haar auteursrechten niet goed bij, noch aan wie ze haar manuscripten had geleend. Ze werkte als pianobegeleider op een privéschool om de gymlessen van pianomuziek te voorzien. Toch bleef ze actief als componiste. In 1982 werd haar Concerto de la Fidelite uitgevoerd in de Opera Paris. In 1983 stierf ze als laatste van Les Six.