Morton Feldman: Piano, Violin, Viola, Cello

Abstract, zo mag je de muziek van de Amerikaanse componist Morton Feldman (1926-1987) gerust noemen; invloeden zijn er van het expressionisme, en misschien nog wel meer van schilders als Jackson Pollock en Mark Rothko en Willem de Kooning dan van andere componisten of muzikale stromingen.

Twee maanden voor Feldman op 61-jarige leeftijd overleed ging zijn laatste werk ‘Piano, Violin, Viola, Cello’ in première. Het werd was opgedragen aan Ad van ’t Veer, die leiding gaf aan het Festival Nieuwe Muziek in Middelburg, waar Feldman in juni en juli 1987 de hoofdgast was - niet alleen als componist van de uit te voeren muziek, maar ook met lezingen en interviews.

Een nieuwe opname, gemaakt tijdens het soundsofmusic festival in Groningen, door Nieuw Amsterdams Peil, verschijnt bij TRPTK op 27 september 2024. Te horen zijn Emma Breedveld (viool), Heleen Hulst (altviool), Mick Stirling (cello) en Gerard Bouwhuis (piano). Het hoesontwerp is van Francesca Patella.

Piano, Violin, Viola, Cello is een werk van aanmerkelijke lengte: zo’n 75 minuten. Vijf kwartier mag lang lijken voor een pianokwartet, maar het is kort vergeleken bij de vjif of meer uren van sommige andere stukken die Feldman schreef in de laatste periode van zijn leven. De muziek ontwikkelt zich uiterst traag - zo je al van ontwikkeling mag spreken. De akkoorden veranderen steeds maar een klein beetje; hoewel niet sacraal bedoeld heeft het werk een bijna sacraal karakter, het is muziek die de eeuwigheid lijkt te zoeken.

Muziekrecensent Ben Taffijn formuleerde het raak, een paar jaar geleden: 'de muziek van Morton Feldman beluisteren, betekent het ervaren van klank in het nu. Niets meer en niets minder. Je valt in het stuk alsof je te laat binnenkomt tijdens een concert dat reeds is begonnen en je valt er weer uit alsof je vlak voor het einde weg moet.'

Feldman zelf noemde het werk “een rondo van alles. Het is een rondo van alles, alles wordt hergebruikt, komt terug. Vaak komt het terug maar een beetje veranderd en dat klinkt heel vreemd. Omdat je voelt dat het de foute noten zijn. Het gefixeerde register van de tonen, het is als een stempel en dan wordt het stempel een beetje vaag omdat je de noten anders hoort als ze terugkomen. Ze komen niet terug met veranderd materiaal, er is gewoon iets eigenaardigs met ze.” (Morton Feldman in Middelburg: words on music; lectures and conversations, uitg. MusikTexte)