Bartók en de ritmes van de Balkan

Klarinettist Bart de Kater presenteert dit weekend een Balkan-workshop in Splendor in Amsterdam. Hoe zitten al die onregelmatige maatsoorten in elkaar? En is het wel zo ingewikkeld als het lijkt? Hoe halen de Grieken die ‘lazy sound’ uit hun viool? Hoe laat je een klarinet ‘snateren’ als een volleerde klezmer? Hoe zet je een opzwepende gipsy-beat neer op een accordeon?

Klassiek voorbeeld van de invloed van Balkanmuziek is het werk van Béla Bartók. Deze Hongaarse componist (1881-1945) was ook ethnomusicoloog en hij was een van de eersten die volksmuziek bestudeerde in een historische en sociologische context. Hij publiceerde over Hongaarse en Roemeense volksmuziek en zijn suite voor piano van zes Roemeense Volksdansen is een prachtig voorbeeld van hoe de ritmes en het gevoel van de volksmuziek in de concertzaal terechtkwam. De stukjes - Bartók heeft ze later ook georkestreerd - zijn gebaseerd op Roemeense melodieën uit Transylvanië, oorspronkelijk gespeeld op de viool of op de herdersfluit. Het eerste melodietje bijvoorbeeld is - volgens Bartók zelf - afkomstig uit het dorpje Voiniceni (toendertijd heette dat Mezőszabad. Bartók hoorde het toen het door twee zigeunerviolisten werd gespeeld. En het zesde stukje is gebaseerd op twee verschillende melodietjes: het eerste uit Belényes (tegenwoordig: Beiuș), en het tweede uit Nyagra (nu: Neagra).

In de video's hieronder zie en hoor je Béla Bartók; en een deel uit de Roemeense Dansen uit een aflevering van Vrije Geluiden op televisie.

Zaterdag 18 januari 2020 komt het NPO Radio 4-programma Vrije Geluiden live uit Splendor in Amsterdam. Te gast is Bart de Kater en je hoort een fijne keuze (klassieke) muziek uit de Balkan-regio.