Topstukken: de Johannes-Passion van Bach
- Klassiek
- Topstukken: de Johannes-Passion van Bach
De Johannes-Passion behoort samen met de Matthäus-Passion van Bach tot de populairste passiemuziek. Al een aantal jaar is de Johannes bezig aan een opmars. Terecht, want muzikaal doet deze passie niet onder van de Matthäus. Hoogste tijd voor een (hernieuwde) kennismaking.
In de nieuwe podcast Johannes-Passion - Bachs meesterwerk uit de schaduw gidst presentator en theoloog Wilfred Kemp je samen met violist, dirigent en programmamaker Carel den Hertog door dit baanbrekende werk.
Zonder Johannes geen Matthäus
In 1724, drie jaar vóór de Matthäus-Passion, componeerde Bach zijn eerste passie, gebaseerd op het Evangelie van Johannes. Niet eerder in de muziekgeschiedenis was er een passie geschreven van zo'n omvang en met zo'n dramatiek. Met zijn Johannes-Passion verrichtte Bach baanbrekend werk, en bereidde hij de weg voor de Matthäus-Passion.
Op 7 april 1724, Goede Vrijdag, werd de Johannes-Passion voor het eerst uitgevoerd in de Nikolaikirche in Leipzig. Een jaar later verving Bach het openingskoor door een ingetogen koraalbewerking, waarschijnlijk omdat er kritiek op de (te uitbundige) muziek was gekomen.
Wist je dat er wel vier verschillende versies van de Johannes-Passion bestaan? Dit komt omdat Bach wijzigingen bleef aanbrengen aan het werk. Vlak voor zijn dood begon hij aan nog een nieuwe versie, maar die heeft hij niet kunnen afmaken.
Het verschil tussen de Johannes en de Matthäus
De Johannes-Passion bestaat uit twee delen die worden omgeven door een openings- en een slotkoor. Daar tussenin speelt het passieverhaal zich af volgens het Evangelie van Johannes. Daarin ligt de nadruk op de persoon Jezus als de zoon van God, een man zonder pijn en verdriet, en als verlosser van de mensheid. Hierdoor ligt het accent in de Johannes-Passion ook minder op het lijden van Jezus dan in de Matthäus-Passion. Jezus komt meer over als een krachtige persoonlijkheid die een boodschap te vertellen heeft, dan als het trieste slachtoffer in de Matthäus-Passion.
Afstandelijk
In deze passie dan ook geen smartelijk koraal als O Haupt voll blut und Wunden, zoals maar liefst vijf keer in de Matthäus wordt gezongen. De Johannes-Passion is rationeler met meer afstandelijke benamingen van Jezus als Herr, unser Hersscher, en O Gottes Sohn, mein Heiland und Genadenthron. Bach compenseert dat tekort aan emotionele momenten door op verschillende momenten aria's toe te voegen, zoals het arioso Betrachte meine Seele.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Dominic Barberi (Jezus, bas) en de philharmonie zuidnederland o.l.v. Kenneth Montgomery
Indringende groepskoren
De kern van de Johannes-Passion bestaat uit het rechtbankdrama dat zich in het tweede deel voltrekt, waarin het volk zich steeds kwaadaardiger tegen Jezus en ook tegen Pilatus keert. Bach geeft dit weer met overrompelende en indringende muziek van de groepskoren. Na de laatste woorden van Jezus aan het kruis volgt de ontroerende aria Es ist vollbracht. In het slotkoor Ruht wohl, ihr heiligen Gebeine keert de rust terug. Bach sluit de Johannes-Passion af met een koraal, zoals hij dat ook in zijn cantates doet: Ach Herr, lass dein lieb Engelein.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Es ist vollbracht door Marine Fribourg (alt), Mieneke van der Velden (viola da gamba) en de Nederlandse Bachvereniging o.l.v. Jos van Veldhoven.
De Matthäus op NPO Klassiek
Ontroerend en troostrijk. Het hoogtepunt uit de muziekgeschiedenis. Dat is de Matthäus-Passion van Johann Sebastian Bach. In de aanloop naar Pasen staat NPO Klassiek in het teken van de Matthäus en andere passiemuziek.
