Topstukken: Spiegel im Spiegel van Arvo Pärt

Wanneer componeerde Arvo Pärt Spiegel im Spiegel?

Spiegel im Spiegel is misschien wel het bekendste stuk van een hedendaagse componist. Arvo Pärt schreef dit wonderschone werk in 1978. En dat was een bijzonder jaar voor de Estse componist: het markeerde het einde van een periode waarin hij een volledig teruggetrokken bestaan leidde en een creatieve crisis doormaakte. In acht jaar van bezinning ging hij op zoek naar een nieuwe muzikale stijl, verdiepte zich in gregoriaans gezang en bekeerde zich tot de orthodoxe kerk. Het resultaat: de minimalistische, diepzinnige en geheel eigen stijl waar hij beroemd mee is geworden.

Spiegel im Spiegel en de tintinnabuli-stijl

Een stijl die met heel weinig middelen alles zegt: dat is de zogeheten tintinnabuli-stijl die Pärt ontwikkelde. Die bestaat uit wordt één melodie, die stapsgewijs beweegt, plus een partij die alleen maar een drieklank speelt - een samenklank van drie tonen. De muziek is vaak langzaam en heeft een meditatief karakter.

De naam van Pärts stijl is afgeleid van het Latijnse 'tintinnabulum', wat 'klokje' of 'bel' betekent. En die betekenis is duidelijk te horen in Spiegel im Spiegel: het lijkt wel alsof de piano niet meer uit toetsen en snaren bestaat, maar uit klokjes. Boven de voortdurende drieklank uit hoor je af en toe één hoge of één lage toon, die eindeloos door lijkt te klinken, alsof er een klok wordt aangeslagen. De dirigent Paul Hillier beschreef dit effect als "een enkel moment uitgespreid over de tijd".

Waar gaat Spiegel im Spiegel over?

En dat is precies wat Pärt wil uitdrukken met de tintinnabuli-stijl: eeuwigheid. De titel Spiegel im Spiegel zegt al: als je twee spiegels tegenover elkaar zet en je kijkt erin, zie je een reeks spiegelbeelden die eindeloos is. De drieklank in Spiegel im Spiegel lijkt op dezelfde manier eeuwig door te gaan en de lange viooltonen staan als het ware stil in de tijd. Door die tijdloosheid en de minimalistische elementen klinkt het stuk puur, breekbaar, rustig en - inderdaad - bespiegelend. Met die eenvoudige schoonheid laat Pärt je een glimp opvangen van de essentie van het bestaan, dat wat er echt toe doet - en dat raakt ons.

Documentaire: Het Pärt Gevoel

"Een tegengif tegen alles wat lelijk is." Zo noemt regisseur Paul Hegeman de muziek van Arvo Pärt. In 2019 maakte hij een documentaire Het Pärt Gevoel over de bijzondere componist en het unieke effect van zijn muziek.

Bij De Ochtend en Opium vertelde Paul Hegeman over de componist en Het Pärt Gevoel.

Interview bij De Ochtend

Interview bij Opium

Home Topstukken