Paradisodebat: cultuursector gaat het moeilijk krijgen
- Klassiek
- Paradisodebat: cultuursector gaat het moeilijk krijgen
Hoewel de coronacrisis al een tijdje voorbij is, voelt de cultuursector deze periode nog steeds. De reserves zijn er bij veel cultuurinstellingen (bijna) doorheen. Vooral voor kleine instellingen is het moeilijk hun hoofd boven water te houden. Een nieuwe tegenvaller gaan ze waarschijnlijk niet overleven, maar die dreigt er wel aan te komen. Daarom deed Jeroen Bartelse, algemeen directeur TivoliVredenburg en covoorzitter Kunsten ’92, tijdens het Paradisodebat drie oproepen.
Het Paradisodebat is de traditionele start van het culturele seizoen waarin vooruit wordt gekeken op de toekomst. Onder leiding van een moderator gaan verschillende politici – landelijk en regionaal – in gesprek met mensen binnen en buiten de culturele sector. Zij praten over de toekomst van het cultuurbeleid en de actuele situatie in de politiek. Het Paradisodebat vond dit jaar alweer voor de twintigste keer plaats.
Economisch weerbericht op onweer
Volgens Bartelse staat het economisch weerbericht op onweer. Makers en organisaties hebben te maken met flinke kostenstijgingen, die ervoor zorgen dat tickets duurder worden en dat brengt de toegang in het geding. "Bovendien staat de publieke financiering onder druk. Vooral bij gemeenten en provincies. Het inmiddels beruchte ravijnjaar 2026 werpt nu al zijn schaduw vooruit met een grote terugval op het gemeente en provinciefonds", zegt hij. "Het leidt nu al tot forse bezuinigingen op cultuurbudgetten. Links of rechtsom: cultuurbeleid hoort thuis in elk politiek programma. Met een budget dat meegroeit met ambities en prijspeil."
Ravijnjaar 2026
Het jaar 2026 wordt door gemeenten het ‘ravijnjaar’ genoemd. Financieel gezien staan zij namelijk aan de rand van een ravijn door de bevriezing van het gemeentefonds. Het gevolg daarvan is een tekort van enkele miljarden.
Verkiezingen
Nu er niet alleen een cultureel nieuw seizoen maar ook een politiek nieuw seizoen met verkiezingen voor de deur staat, maakt dat iedereen extra nieuwsgierig wat er te gebeuren staat met de culturele sector, vertelt Bartelse.
Om die verkiezingen zaten veel mensen in de culturele sector niet te springen. "Staatssecretaris Uslu maakte namelijk net vaart met de aanpak van een paar hardnekkige knelpunten in de cultuursector." En het was eigenlijk tijd om door te pakken, zegt Bartelse. "Maar elke verkiezing is ook weer een kans. Dit is het moment voor politieke partijen om hun culturele hart te tonen." En daar heeft hij de volgende drie ideeën over:
Oproep 1 - Verstevig het fundament: maak een wet
Bij gemeenten en provincies ligt volgens Bartelse een belangrijke sleutel voor een 'bloeiend cultuurklimaat'. Zij zijn volgens hem namelijk goed in staat om hun culturele voorzieningen af te stemmen op de samenstelling van de bevolking.
Kwetsbare cultuur
Vooral in coronatijd werd dit volgens Bartelse duidelijk. De ene gemeente bleef cultureel gezien overeind en de andere verzaakte volgens hem. "Er bleken telkens weer forse verschillen te zitten in de manier waarop gemeenten compensatie van het rijk aanwenden." Die verschillen zijn volgens hem zo groot omdat iedere gemeente zelf kan beslissen wat ze op het gebied van cultuur doet. "Dat maakt culturele instellingen en kunstenaars kwetsbaar, afhankelijk van politiek moed en kleur." Want andere taken krijgen volgens hem bij de gemeente al snel voorrang op cultuur.
De oplossing
Volgens Bartelse is hier een oplossing voor: "Creëer een wettelijke basis voor de taken op het gebied van cultuur bij gemeenten. Leg in een paar heldere doelstellingen vast welke zorg gemeenten en provincies voor cultuur dragen. En zorg er meteen voor dat er voldoende middelen naar het gemeente- en provinciefonds vloeien. Het zou een zegen zijn voor fair practice en een redding voor wegkwijnende muziekscholen en -centra. Als rijk en gemeenten samen stoken, wordt het vuur groter."
Topviolist Eva Saladin: 'In Zwitserland is tenminste wèl respect voor cultuur'
Topviolist Eva Saladin: 'In Zwitserland is tenminste wèl respect voor cultuur'
Oproep 2 – Schrap de bureaucratie
De culturele sector schrijft volgens Bartelse op dit moment zijn vingers blauw: de ene helft met het schrijven van plannen en de andere helft met het beoordelen van deze plannen. "The ratrace om subsidies trekt aanvragers en beleidsmakers elke keer weer die korte termijn in." En dat zit volgens Bartelse het toekomstdenken in de weg. "De kunst van het beoordelen is echt beter geworden de afgelopen jaren, maar de tijd en kosten zijn te groot."
100 miljoen
"Druk al die uren, dagen en weken weken maar eens in euro's uit: voorzichtig gerekend kom je al snel aardig dichtbij de 100 miljoen. De transactiekosten zijn domweg te hoog."
"Geld verdelen kost altijd geld, maar verleng om te beginnen de beleidscyclus eens van vier naar vijf of zes jaar. Kijk eens naar andere financieringsvormen dan alleen het subsidie instrument." Er is volgens Bartelse meer vertrouwen nodig, meer ruimte om te ondernemen en de bureaucratie die moet gesloopt worden.
Oproep 3 – Vervang muren door ramen en deuren
Volgens Bartelse lopen er nu te weinig verbindingen tussen de culturele sector en andere domeinen. Tussen de culturele sector en de wetenschap bijvoorbeeld of tussen de culturele sector en overheden. Volgens Bartelse is er samenwerking, experimenteerlust en voorstellingsvermogen nodig om maatschappelijke problemen op te lossen. "De blik naar buiten, over de drempel".
"Zet maar eens in elke adviesraad een creatieve maker of stel een percentage regeling in bij de grote transitiefondsen voor de inzet van kunstenaars en ontwerpers", stelt hij voor. "Zo vergroten we het verdienvermogen en maken we Nederland een beetje mooier en beter."
Wil je het debat terugkijken? Dat kan hier.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
De Ochtend
Een ochtendprogramma waarin toegankelijke, verrassende muziek centraal staat. Andrea van Pol, Hans Smit of Pieter van Nes houdt je daarnaast kort op de hoogte van het belangrijkste nieuws van de dag. Iedere dag van 7:00 uur tot 9:00 uur.
