Jóhann Jóhannsson, componist van IJslandse landschappen

Hij was pas 48 toen hij overleed in Berlijn, de IJslandse componist Jóhann Jóhannsson. Was het zijn melancholieke geest die hem dreef, en waardoor een combinatie van cocaïne en medicijnen hem fataal kon worden? We weten het niet, en we zullen het misschien ook nooit weten. Wat zeker is, is dat Jóhansson, geboren in 1969, in zijn jonge jaren als gitarist en producer werkte in verschillende IJslandse rockbands: Olympia, Unun, Ham.

Op zijn 30e was hij mede-oprichter van Kitchen Motors, een kunstinstelling die cross-disciplinaire samenwerking tussen artiesten beoogde, en punk, jazz, klassiek en elektronica aan elkaar koppelde. In die sfeer ontstond de typerende eigen klank van het werk van Jóhann Jóhansson, die meteen al herkenbaar was in zijn eerste solo-album, Englabörn.

Een suite op basis van muziek voor een theaterproductie. Strijkers, electronisch gefilterd, digitaal geknipt en opnieuw gerangschikt tot er een mix van minimal, Satie, Purcell ontstond. Pitchfork vergeleek het werk met 'a Morton Feldman piece condensed to three minutes'... Een reeks albums met filmmuziek èn 'vrij' werk volgde elkaar in snel tempo op. Met werk dat inspiratie vond in uiteenlopende dingen als het computerprogrammeerwerk van zijn vader, of Henry Ford's mislukte rubberplantage in Brazilië, of de teloorgang van de industrie in het noorden van Engeland.

Voor Jóhansson maakte het niet uit of hij voor film componeerde, of vanuit een andere inspiratiebron muziek schreef. En zo schreef hij net zo overtuigd voor films als Sicario of The Theory of Everything, als voor het American Contemporary Music Ensemble en vocaal ensemble Roomful of Teeth voor een voorstelling in het Metropolitan Museum of Art in New York. Ingetogen, noordse muziek, waarin de ruimte en de leegte van zijn thuisland als het ware tot klinken wordt gebracht. Muziek die lijkt te zweven, maar nooit zoetsappig wordt. Klankvelden die nimmer luid hoeven te worden om toch onweerstaanbaar sterk tot je door te dringen. Mooi!

Zondagavond 18 augustus 2019 om 23.00 uur, muziek van Jóhan Jóhansson in Vrije Geluiden op NPO Radio 4.