Vioolconcert van ‘de vader van de filmmuziek’: Erich Wolfgang Korngold

Wie noemt zijn kind Wolfgang? Blijkbaar wist de Oostenrijkse muziekcriticus Joseph Korngold al bij geboorte dat zijn zoon zou uitgroeien tot een muzikaal genie. Geen voorbarige conclusie. Componist Gustav Mahler noemde de jonge Wolfgang ‘de nieuwe Mozart’ en beval hem aan bij collegacomponist Alexander von Zemlinsky. Daar stak hij veel op, maar toen hij twaalf jaar oud was, vond Zemlinsky dat het zinloos was hem nog iets te leren. Hij zette zich driftig aan het componeren. Op vijftienjarige leeftijd componeerde hij een Sinfonietta en acht jaar later zijn eerste opera: Die tote Stadt.

Naar Hollywoord

In 1934 kwam Korngold voor het eerst in Hollywood met de opdracht om muziek bij de film A Midsummer Night’s Dream te componeren. Dat werd een groot succes en hij kreeg de kans om steeds meer muziek voor films te schrijven. Een mooi voorbeeld is de muziek die hij schreef voor de film The Prince and the Pauper.

Dirigent Jurjen Hempel herkent het fragment meteen als het laatste deel van het Vioolconcert van de componist. “Hij heeft stukken filmmuziek die hij nog had liggen in dat concert verwerkt”, verklaart de dirigent. “In de film heeft de muziek een dienende rol. Dat is functionele muziek. Bij het schrijven van het vioolconcert had hij de kans om al die melodieën die hij al had symfonisch uit te werken. Hij had helemaal de vrije hand en daar werd zo’n partituur veel rijker van.”

Uitvinder van de filmmuziek

De dirigent heeft Korngold hoog zitten. "Hij heeft het vak van filmcomponist uitgevonden”, zegt Hempel. “De Hollywoodbazen waren op zoek naar iemand die hun films van een spannende achtergrond kon voorzien. En die zich muzikaal kon inleven in het drama van het moment. En dus hebben ze gewoon de beste operacomponist die er op dat moment rondliep in Europa gevraagd.”

Korngold schreef volgens Hempel precies de muziek die de filmbezoeker zou verwachten. “Wat we tegenwoordig misschien clichéfilmmuziek noemen. Dus aanzwengelende violen als de heldin smachtend in de ogen van de held kijkt. Dat komt allemaal bij hem vandaan. Mensen als John Williams en Hans Zimmer borduurden daarop voort.”

Oude romanticus

Na de Tweede Wereldoorlog wilde Korngold terug naar Europa, maar dat was nog niet zo makkelijk. “De muziekwereld was totaal anders geworden”, vertelt Hempel. “De Tweede Weense School met componisten als Schönberg, Berg en Webern voerde toen het hoogste woord. Dat waren op dat moment de belangrijkste componisten voor de ontwikkeling van de muziek. De mensen zaten niet meer te wachten op een oude romanticus.”

De musici van het Jeugd Orkest Nederland zijn enthousiast over de muziek. “Ik geloof dat ze zich wel amuseren. Het is een hele rijke partituur natuurlijk. Het is bijvoorbeeld nooit één cellopartij, het zijn er vier door elkaar heen. Eerste violen zijn in twee groepen verdeeld, de tweede violen in twee groepen, die allemaal interessante dingen hebben. Er zit geen vulsel bij. Elke partij doet ertoe.”

Naast Korngold speelt Jeugd Orkest Nederland nieuw werk van Padding en de Zesde Symfonie van Tsjaikovski. Het concert op 2 augustus in het voormalig zendgebouw in Radio Kootwijk is uitverkocht. Het orkest speelt hetzelfde programma ook op donderdagavond 3 augustus in het Concertgebouw in Amsterdam en daarvoor zijn nog wel kaarten te koop. Lees meer info.