Beluister de podcast Ludmilla - over een vergeten opera uit Kamp Westerbork

In de vierdelige podcast Ludmilla, vanaf maandag 29 april online te beluisteren, volgt journalist Frank Kromer het operagezelschap Punto Arte, dat de opera opnieuw opvoert. Al snel ontdekt Kromer dat er meer achter Ludmilla schuilgaat dan gedacht.

Rookpluimen in het Oosten

Terwijl er wekelijks treinwagons vanuit Kamp Westerbork naar de gaskamers in het Oosten rijden, vindt de kampcommandant, SS-Obersturmführer Gemmeker, dat de Joodse gevangenen afleiding nodig hebben. Grote Joodse artiesten en muzikanten mogen van hem - in ruil voor uitstel van deportatie - avonden vol cabaret en muziek organiseren. Met gewaagde verwijzingen als ‘rookpluimen in het Oosten,’ een oproep tot onderduik en een einde waarbij alle personages sterven, lijkt Ludmilla een muzikale daad van verzet tegen de nazi’s en tegen kampcommandant Gemmeker, die tijdens de première op de eerste rij zat. Moesten de Joodse artiesten deze daad bekopen met de dood?

Herontdekt

Na de oorlog raakt Ludmilla in de vergetelheid, om pas decennia later herontdekt te worden in een berging van Holocaustoverlevende Marita Simons. Dankzij deze vondst besluit het operagezelschap Punto Arte het stuk opnieuw op te voeren.

Frank Kromer spreekt met uiteenlopende bronnen als historicus en journalist Ad van Liempt, dirigent Ed Spanjaard en Eva Weyl, die als kind in Westerbork zat en de voorstelling zag. Hij duikt in de archieven van Westerbork, gaat langs bij het NIOD en ploegt de documenten door van het Allard Pierson museum. Kromer leert hoe het mogelijk was dat er überhaupt optredens waren in een onheilspellende plek als Westerbork. Waarom schreven de Joodse gevangenen Ludmilla? Welke betekenis heeft het stuk? En hoe moet het geweest zijn om als Joodse toeschouwer te kijken naar Ludmilla, terwijl de trein al stond te wachten?

Andere versie

Tijdens zijn zoektocht komt Kromer er bovendien achter dat er nog een andere tekstversie van Ludmilla bestaat. Had deze versie het leven van de Joodse artiesten kunnen redden? Met de opvoering, anno 2024, komen heden en verleden samen en onthult deze de echte waarde van de bizarre kampopera Ludmilla.

Uitzending: Ludmilla is vanaf maandag 29 april te beluisteren bij de NTR op NPO Klassiek en NPO Luister.

Beluister de trailer