‘De stem is het enige instrument dat leeft’

In het tweede seizoen gaat ‘De Stem’ de grens over en ga je op zoek naar hoe de stem wordt gebruikt in andere delen van de wereld.

Hoe ben je op dat idee gekomen?

"Het eerste seizoen was een vrij technisch verhaal, we hebben allerlei soorten stemmen gehoord. Een dramatische opera sopraan, een counter tenor, maar ook bijvoorbeeld Ernst Daniel Smid over wat het betekent om je stem te verliezen. In hoeverre ben je je stem? De stem is het enige instrument dat leeft. Alle andere instrumenten - hoe mooi en hoe duur ook - is alleen maar materiaal. Een stem is onderhevig aan hoe je je voelt en hoe je in je velt zit. Voor dit tweede seizoen dacht ik; er zijn zóveel verschillende muziekstijlen. Welke rol speelt de stem in andere culturen? Daarbij is het ook een zomerpodcast, dus het is mooi om dan spreekwoordelijk de koffers te pakken en op reis te gaan door andere landen."

Wat kunnen we verwachten?

"Afgelopen week had ik bijvoorbeeld een heel leuke opname met de vrouwelijke zanggroep Wishful Singing. Samen met Herman Finkers organiseren ze diensten met gregoriaanse muziek. Het latijn is een eeuwenoude taal, muzieknotatie bestond nog niet dus ik ben dan heel benieuwd hoe dat is om te zingen. En we beginnen het nieuwe seizoen in Brazilië, met Lilian Vieira. Zij komt uit Brazilië, maar is op haar 23ste naar Nederland gekomen voor de liefde. Braziliaanse muziek kennen we als vrolijk en zwoel, maar de teksten gaan vaak over heftige thema’s als vrouwenrechten en hoe de natuur bedreigt wordt. De tekst en muziek lijken in tegenspraak met elkaar, dus hoe zing je dat? En zou ik die manier van zingen ook kunnen leren? Lilian verzekerde me van wel: als ik maar ‘ritmisch open minded’ ben."

Voor wie is deze podcast bedoeld?

"In eerste instantie voor de NPO Radio 4 luisteraar en natuurlijk voor iedereen die van zingen houdt. Maar de muziek die in deze podcast voorkomt is veel breder dan dat. Je hebt geen voorkennis van muziek nodig, alleen interesse. Interesse in de verhalen achter de gasten en over de stijl en plek die muziek in een cultuur heeft."

Is er een land die je qua muziekkleur of stijl zelf aanspreekt?

"Ik kijk heel erg uit naar Afrika, waar ik met een Ethiopische zangeres in gesprek ga. Soms lijkt iedereen uit Afrika wel muzikaal, is ritmisch en kan zingen. Ik weet niet of dat zo is, maar daar ga ik achter komen. Ook hoop ik samen met haar iets te kunnen zingen."

Wat is je het meest bijgebleven van de gasten die je tot nu toe hebt ontmoet?

"De ontmoeting met Lilian vond ik ontzettend leuk. Je moet je voorstellen; het zijn voor mij onbekende mensen met wie ik in gesprek ga. Dat vind ik hartstikke spannend. Natuurlijk bereid ik me voor, heb een voorgesprek en google ik alles over die persoon. Maar dan weet ik nog steeds niet hoe het gesprek gaat verlopen. Maar aan het begin van elk gesprek leg ik uit dat we twee mensen die ergens heel erg gefascineerd door zijn; door de stem. Het is eigenlijk geen interview, maar een gesprek over iets waar we allebei vol van zijn. Bij Lilian stroomde het gesprek, het was een bijzondere ontmoeting en alsof we elkaar al jaren kenden."

Wie heeft jouw eigen stem beïnvloed?

"Ik was best wel jong toen ik begon aan het conservatorium, ik was 18. Ik had les van de zus van Mies Bouwman, Lucienne Bouwman, een klassiek zangeres. Zij is heel bepalend geweest in mijn eerste jaren. Later ga je nog meer zangers en zangeressen ontdekken. Ik vind dit best een lastige vraag, thuis luister ik namelijk nooit naar vocale muziek. Ik kan er niet onbevangen naar luisteren. Ik voel bijna fysiek wat ze aan het doen zijn. Maar, iemand die ik erg bewonder is de Duitse bariton Dietrich Fischer Dieskau. Wat hij doet met zijn stem, en de moeiteloosheid waarmee hij dat doet vind ik echt waanzinnig. Hij vertelt kleine verhaaltjes in zijn zang en kan dat als geen ander. Dat zijn echte pareltjes."

Kom je in de gesprekken wel eens iets tegen wat je ook voor je eigen stem gebruikt?

Jazeker. Bijvoorbeeld bij Wishful Singing. Meestal, als je een groep muzikanten hebt, dan haal je de zangers er snel uit. Die laten zich vaak gelden, staan voor op het podium, hebben vaak best grote ego’s. Bij Wishful Singing vond ik het zo mooi dat iedereen zijn eigen stem in het midden legt en dat er niemand is die de boventoon wil voeren. Ze geven hun stem in dienst van het geheel. Ik denk dat dit voor zangers uniek is. En die afstemming is niet alleen iets wat je fysiek moet doen, maar het is ook een mindset. Dat je wíl opgaan in de groep."

Over de podcast De Stem

De Stem: dé podcast over het geheim van onze (zang)stem. ‘De Stem’ gaat deze zomer de wereld over en gaat op zoek naar hoe de stem wordt gebruikt in andere delen van de wereld. Volgende week: vreugde en verdriet in de Joodse muziek.