Dit is het culturele landschap van Merel van Vroonhoven

Wie is Merel van Vroonhoven?

Merel van Vroonhoven is leraar, toezichthouder en columnist van de Volkskrant. Ook schreef ze twee boeken, De Stap (2021) en Voor de klas (2022).
Ze bekleedde 20 jaar topfuncties in het bedrijfsleven. Ze werkte bij Nationale Nederlanden en ING, zwaaide de scepter bij de NS en was bestuursvoorzitter bij de Autoriteit Financiële Markten. In 2019 gooide ze het roer om en besloot ze het onderwijs in te gaan. Ze voltooide een studie aan de Pabo en staat nu in Den Haag voor de klas in het speciaal onderwijs.

1. Dido’s Ghost van Errollynn Wallen

“Wallen is de eerste zwarte componiste uit Engeland, oorspronkelijk afkomstig uit Belize, en ze heeft een prachtig arsenaal aan werken. Vrouwelijke componisten zijn er nauwelijks, en dat is zonde." aldus Vroonhoven.

Tijdens haar studententijd aan de TU Delft vertelt Merel Vroonhoven dat ze een abonnement had op de Nationale Opera en daar dus regelmatig naartoe ging. "Ik vond dat altijd prachtig, heb mooie dingen gezien, maar wel altijd van de hand van mannen".
Volgens Vroonhoven doorbreekt Wallen dat patriarchale patroon: "Ze heeft composities gemaakt voor de Paralympics in Londen in 2012, het prachtige ‘Mighty River’ om de afschaffing van de slavernij te herdenken en met haar opera Dido’s Ghost verbindt ze het oude en het nieuwe aan elkaar".

2. Toneelstuk ‘De Jaren’ naar het boek van Annie Ernaux

Dit toneelstuk heeft een verpletterende indruk gemaakt op van Vroonhoven. "Het gaat over emancipatie, geweldig geregisseerd door Eline Arbo van ITA en met een geweldige hoofdrolspeelster, Mariana Aparicio. Hier zit zoveel in, er komt zoveel in samen en het zet ook aan tot nadenken."

"Ik kreeg vanuit huis altijd alle vrijheid." vertelt ze verder. Haar vader was arts, haar moeder werkte niet, en zij werd altijd aangemoedigd om haar hart te volgen. "Altijd werd gezegd: het gaat er niet om wat je doet, maar wie je bent. En als je iets doet, doe het dan vol overgave. Haar latere keuzes zijn ook ingegeven door de vrijheid die ze altijd heb gekregen laat ze ons weten.

Informatie over dit toneelstuk

3. Drie portretten, van Van Vroonhoven, haar moeder en haar oma, gemaakt door Ina van Zyl

Ina Van Zyl is een Zuid-Afrikaanse kunstenaar, leerlinge van Marlene Dumas. Haar schilderijen zijn meedogenloos en gaan over omgaan met schaamte, aldus van Vroonhoven. "Ik zou zeggen dat haar werk onverbiddelijk is, je ziet ook alle details, rimpels, noem maar op. Geen filters. En in Zuid-Afrika gaat men ook heel anders om met schaamte, daar is men veel vrijer. Bij ons is het een moeilijk woord, het duikt weer voortdurend op en je ziet een enorme golf van verpreutsing en mensen die zich druk maken om kleine dingen. Ik vind het zorgelijk.”

Van Vroonhoven vertelt dat haar moeder en oma haar rolmodellen zijn. "Oma is 100 geworden en was een echte levensgenieter. Mijn moeder leeft nog en met haar maak ik elk jaar een reis. De dames Tinne noemen we ons, naar de ontdekkingsreiziger Alexandrine Tinne uit de 19de eeuw.
Op bepaald moment kregen alle kleinkinderen een bedrag van oma en daar heb ik toen dit schilderij van laten maken. Het hangt nog altijd boven mijn bed."

4. Essay/artikel van Joke Smit, ‘Het onbehagen bij de vrouw’

“Dit verscheen in 1967 en er zijn maar weinig geschreven stukken die zo zijn ingeslagen als toen", vertelt van Vroonhoven. "Smit en haar stuk luidden de tweede feministische golf in en het is allemaal nog zo schrikbarend actueel. Het is zo belangrijk dat jongeren hun geschiedenis kennen en er eigenlijk een derde golf moet komen. Dit is voor mij wel het bewijs dat kunst iets in gang kan zetten. Ik zie het werk van Smit als een kunststuk dat iets teweeg heeft gebracht.”

In 1967 wordt Nederland wakker geschud wanneer Het onbehagen bij de vrouw wordt gepubliceerd in het literaire tijdschrift De Gids. In de jaren 60 van de vorige eeuw waren er weinig werkende moeders, laat staan dat de maatschappij was ingericht op twee werkende ouders. Puttend uit haar eigen ervaringen beschrijft Joke Smit hoe vrouwen de dupe zijn van de toenmalige inrichting van de arbeidsmarkt en het huwelijk. Of, zoals ze het zelf stelt:

Kortom, zodra er kleine kinderen zijn valt achter de meeste vrouwen de huisdeur in het slot. Zolang dat zo blijft zal er sprake zijn van verspilling van menselijk potentieel en zal mijn privé-onlust niet verdwijnen.

Het onbehagen bij de vrouw

Benieuwd naar meer? Luister iedere zondag om 18.00 uur naar Panorama Zondag.