Het culturele landschap van Imme Dros

KUNSTWERK 1: Vier ernste Gesänge van Brahms, gezongen door Dieskau en Gerald Moore op piano

Met de dood van zijn beste vriendin, de pianiste en componiste Clara Schumann zoekt Johannes Brahms (11833 – 1897), net als bij het sterven van zijn moeder troost in de muziek. En net als in zijn Deutsches Requiem grijpt de componist naar de bijbel. Zijn Vier ernste Gesänge (1896) opus 121 kan gezien worden als een hymne op de dood.

Vier ernste Gesänge zijn vier indrukwekkende liederen met Bijbelteksten voor mannenstem (bas of bariton) en orkest waarin Brahms afstand neemt van zijn andere liederen, die vaak over de liefde of over de natuur gaan. Vier ernste Gesänge zijn dan ook een uitzondering in het oeuvre van Brahms, omdat hij zich in zijn werk slechts zelden blootgaf over kwesties die te maken hebben met kerk en geloof. De teksten van de eerste drie liederen gaan over de vergankelijkheid van het leven. Brahms liet zich hierin inspireren door teksten uit het Oude Testament. Het vierde lied, uit het Nieuwe Testament, spreekt over geloof, hoop en liefde. Van Brahms is bekend dat hij niet uitgesproken godsdienstig was en leefde.

“Hier luister ik nog heel vaak naar. Lang geleden voor het eerst gehoord, als schoolkind, en het heeft een enorme indruk op me gemaakt. De melodie, dat je al weet wat er gaat komen voordat je de tekst hoort. Maar ook de teksten zijn indrukwekkend. Met name die van het eerste en tweede lied. In het eerste wordt bijvoorbeeld heel erg de vergelijking gemaakt tussen mens en dier, in het tweede, geënt op Prediker, gaat het over onrecht en de machtige mensen. En dat er vanuit de machtige elite geen troost is. Nou, dat gaat heel erg over de tijd van nu, de teksten spreken nog steeds aan en zijn actueel. Ik luister dit niet naar als ik werk, daarvoor leidt het te veel af. Het is ook geen muziek om op de achtergrond te draaien, hier ga je echt voor zitten.”

KUNSTWERK 2: Rembrandt, portret van Jan Six

De vermogende dichter en kunstverzamelaar Jan Six (1618-1700) was vanaf de jaren 1640 vriend en beschermer van Rembrandt. Toen de laatste in geldnood verkeerde gaf Six hem een ruime lening die nooit behoefde worden terugbetaald. In 1654 bezegelde Rembrandt dit mecenaat met een portret, dat algemeen beschouwd wordt als een van zijn beste. Het werk is bijzonder qua zwier en kleurcompositie, gedomineerd door de donkerrode mantel, waar in andere van zijn portretten doorgaans bruintinten de boventoon voeren. Het schilderij zou altijd in bezit blijven van de familie, deel uitmakend van de Collectie Six. In 1691 werd Six burgemeester van Amsterdam.

“Er zijn zoveel werken van Rembrandt die ik prachtig vind, vooral van zichzelf, maar met Six schildert hij een vriend en er zit iets treurigs in. In het gezicht maar ook in het geheel, met de duim ook. Alsof die heel snel geschilderd is. Het is de gehele indruk die hij weergeeft. Jan Six was natuurlijk een rijke man, maar hij schreef ook toneel, stukken. En toneel heeft mij ook altijd geïnteresseerd. Ik heb dat ook geschreven. Een aantal jaar geleden werd dit werk tentoongesteld in het Rijksmuseum. Het was ver voor corona en toen heb ik het weer gezien. Heel bijzonder.”

KUNSTWERK 3: (werk van) Marc Rothko

Mark Rothko, geboren als Marcus Rothkowitz op 25 september 1903, was van Joods-Russische afkomst en groeide vanaf zijn tiende op in Amerika. Niets in zijn afkomst of familie lijkt hem te hebben voorbestemd om kunstenaar te worden. Hij kwam dan ook pas relatief laat en min of meer toevallig tot de ontdekking dat schilderen iets voor hem zou kunnen zijn. Hij volgde enkele opleidingen, maar is zichzelf altijd voornamelijk als autodidact blijven zien. De laatste jaren van zijn leven stonden in het teken van een verslechterde fysieke en geestelijke gezondheid. Het kleurgebruik van de kunstenaar werd in die laatste periode somberder en donkerder. In 1970, op 25 februari, maakte hij een einde aan zijn leven.

“We waren speciaal naar Londen gegaan, een weekend, Harrie [Geelen] en ik, naar het Tate Modern. Om Rothko te zien. Ik was toen bezig, meen ik, met de nieuwe vertaling van de Odyssee. Of met een jeugdboek over Aeneas en Troje. En daar gaat hij een stuk de onderwereld in en ziet hij schimmen. En ik stond daar, in het Tate Modern, in een zaal met alleen maar schilderijen van Rothko. Alleen maar. En met al die vlammende kleuren en die enorme doeken waande ik me zelf in de onderwereld. Ik was daar ineens. Een bijzondere ervaring die diepe indruk heeft gemaakt. Ik hou erg van werk waarin ik de mogelijkheid heb om mijn eigen gevoelens en ideeën terug te vinden. Dat je zelf dat kan invullen. Dat doet muziek ook. En dat gold en geldt ook voor werk van Rothko.”

KUNSTWERK 4: literatuur van Homerus

“Daar heb ik zoveel van mijn leven aan gespendeerd, aan het vertalen en bewerken van die literatuur. Ik denk al met al wel tien jaar. Vertalen is een heel bijzonder iets, ik vertaal nu heel veel uit het Engels, omdat dat gewoon moet gebeuren. Maar het is best ingewikkeld, want je kan het niet 1-op-1 doen. Klank is buitengewoon belangrijk. Je moet vaak kiezen tussen een letterlijke vertaling en klank. Een goed voorbeeld zit dus in de vertaling van Alice in Wonderland. Klank is vaak veel belangrijker. Ook bij Homerus.”