Arthur Japin: 'Ik vind het belangrijk om andere mensen te begrijpen'

Bekijk het interview met Arthur Japin

Waar gaat Het Stravinsky-spel over?

Tien jaar lang ging het bij Arthur Japin thuis elke dag over Susan Sontag (1933-2004), de Amerikaanse schrijver en filosoof. Japins partner, Benjamin Moser, schreef namelijk haar biografie en deed onderzoek. Dat inspireerde Arthur Japin voor zijn nieuwe roman. "Ik ben met hem op reizen mee geweest", vertelde hij over die periode. "Een van de eerste plekken waar we heen gingen was Sarajevo, waar Susan in 1993 tijdens de belegering met een aantal acteurs een toneelstuk regisseerde. Wij zaten met die acteurs op de plek waar ze dat toen repeteerden. Ze vertelden met zo veel liefde over het feit dat ze kwam, het belang dat ze hun cultuur ging voortzetten op dat allerzwartste moment: tijdens de Balkanoorlog. Dat is zo belangrijk geweest. Dat was het begin."

In Sarajevo ging Susan Sontag te midden van alle beschietingen het toneelstuk Wachten op godot van Samuel Beckett instuderen. Ze riskeerde met de acteurs haar leven voor de kunst. Waarom zou ze dat doen, vroeg Japin zich af. "Ik weet dat Susan kunst de moeite waard vond om voor te sterven. Ben mocht als enige in haar dagboeken kijken en vond dat ze als jong meisje al bezig was met: ik moet iets voor een ander kunnen betekenen, ik moet aardiger zijn, maar ze kon het gewoon niet van nature. Op dat moment waar het op leven en dood is, kon ze het opeens vanzelf, iets wat haar de rest van haar leven niet gelukt is, kon ze omdat het over kunst ging."

In Het Stravinsky-spel zoekt Cody Garner, een jeugdvriendin van Sontag, haar op om met haar dat toneelstuk in te gaan studeren. Een ontmoeting in hun jeugd met de grote componist Igor Stravinsky speelt daar een belangrijke rol in. Naar aanleiding daarvan spreken ze namelijk een kinderlijke weddenschap af: hoeveel jaar van hun leven zouden ze over hebben voor dat Stravinsky nog één groot werk kan schrijven? Maar als de jeugdvriendinnen elkaar jaren later te midden van oorlog treffen, wordt dit spel ineens menens.

Je inleven in een ander met de historische roman

Waarom spreekt de historische roman als genre Arthur Japin zo aan? "Ik ben zo nieuwsgierig", legde hij uit. "Elke keer word ik verliefd op een of andere figuur, en dan heb ik daar vragen bij. Mens, hoe heb je dat nou overleefd? Ik zie dat je gevallen bent, hoe ben je opgestaan? Hoe heb je moed en hoop gehouden? Die vragen moeten beantwoord worden, en dat is wat ik doe."

"En ik heb dus echte mensen nodig. Ik kan zo'n drama ook verzinnen, maar dan kan ik ook de oplossing verzinnen; dan heb ik het antwoord al en dan ga ik dat hele boek niet meer schrijven. De uitdaging is om die feiten van zo'n leven te snappen, zo veel mogelijk te begrijpen wat er gebeurd is. En de emotionele lijn is mijn zoektocht: hier deed het pijn, maar je bent toch doorgelopen, hoe deed je dat? Daarom kan je ook niet anders dan je in ze te verplaatsen, en dat is natuurlijk sowieso het geheim van het leven. Dan begin je te begrijpen waarom mensen hebben gedaan wat ze hebben gedaan. En dat vind ik heel belangrijk."

Een opera over Tsjaikovski

Op dit moment is Arthur Japin geen boek aan het schrijven, maar een libretto. Van zijn roman Kolja maakt hij namelijk een opera. Bob Zimmerman gaat de muziek componeren. De roman gaat over Kolja, de dove leerling van Tsjaikovski's broer Modest, die veel betekend heeft in hun levens.

Wat stilte wil in De Klassieke Bibliotheek

Een andere roman van Arthur Japin, Wat stilte wil (2022), is de opening van het nieuwe seizoen van de podcast De Klassieke Bibliotheek. Dit is de podcast waar klassieke muziekliefhebbers én fervente lezers hun hart kunnen ophalen. Er zijn zoveel boeken waarin geweldig is geschreven over klassieke muziek; een personage wordt geïntroduceerd via zijn favoriete pianosonate, de spanning wordt opgevoerd met een opzwepend strijkkwartet of de hoofdpersoon is getuige van een legendarisch concert. Maar die muziek hoor je er nooit bij als je zit te lezen - maar in deze podcast wel! Vaste voorlezer Matthijs Deen draagt het verhaal voor, en ondertussen hoor je de beschreven muziek erbij.