Steve Reich 85 en eeuwig jong

Dertiger van vijfentachtig

De Amerikaan Steve Reich het etiketje ‘minimalist’ opplakken, zou hem geen recht doen. Hij liet zich onder meer beïnvloeden door de westerse klassieken, door Stravinsky, Bartók, John Coltrane, de nieuwe minimal music van zijn collega Terry Riley en ritmische patronen uit Afrika. En zijn eigen invloed reikt tot in de dance-wereld, de jazz, rock en hiphop. Brian Eno, David Bowie, Kraftwerk, Louis Andriessen, John Adams, Bryce Dessner, Michael Torke en zelfs György Ligeti. Het poptijdschrift Rolling Stone noemde hem ooit de ‘father of sampling’. Als je zijn muziek van de laatste decennia hoort, kun je bovendien nauwelijks geloven dat dit het geluid van een componist op leeftijd is. Zijn vitale werken doen eerder een dertiger achter de noten vermoeden.

Van de jaren zestig naar nu

Voor een aanzienlijk deel van de naoorlogse generatie was de ‘romantiek’ bezoedeld: dat was immers de muziektaal die onfrisse, zowel extreem rechtse als communistische regimes bezigden om de ‘horden’ tegen de ‘ander’ op te zwepen. Maar hoe kon Reich, geboren in 1936 – van de generatie Yoko Ono en John Lennon dus – wegblijven uit het volstrekt anti-emotionele, rekenkundige van de ‘trendsettende’ serialisten?

Na het horen van In C van zijn collega Terry Riley – een stuk uit 1964 en een hypnotische muzikale mantra van herhalende melodische patronen – wist hij het. De lol van zulke herhalingen? Zoals Louis Andriessen het formuleerde: als Laurel Hardy met een koekenpan op z’n kop slaat, lacht niemand, maar als-ie dat tien keer achtereen doet, is de lol duidelijk en uiterst aanstekelijk.

Vervolgens kwam Reich in 1970 in aanraking met muziek uit Ghana. Drumming (1971) is wat dat betreft een sleutelwerk. Reich richtte zich helemaal op het ritme, met Afrikaanse drumpatronen als blauwdruk. In Music for 18 Musicians (in 1978 uitgebracht op het, toen nog, jazz-label ECM) ontwikkelde hij vervolgens zijn eigen harmonische taal, die meer verwantschap heeft met de jazz en Balinese gamelan dan met de klassieke harmonieleer. Disco was in. In 1975 had Nederland de first release van Donna Summers ‘Love To Love You Baby’. Je hoort de connectie.

Melodieën deden weer hun een intrede, mede geïnspireerd door Reichs Joodse wortels – zie Tehillim (1981), een favoriet stuk van Björk. En in coronatijd componeerde hij voor deze Matinee Traveler’s Prayer (reizigersgebed); de titel ontleende hij aan een joods gebedenboek. Reich: “De reis kan natuurlijk van New York naar Californië zijn [de treinreis die hij, als kind van gescheiden ouders, veel maakte], maar ook van dit leven naar het volgende. Wat dat ook moge zijn.”

Reich 85!

De 85-jarige Reich (hij is een kleine twee weken voor dit concert jarig) is nog jong. Je hoeft geen specifieke minimalmusicfan, nieuwemuzieker of popadept te zijn, om dat te voelen. Hij blijft je raken. Mensen die twintig, dertig, veertig jaar jonger waren dan hij, ontdekten in 1999 zijn muziek via een het album ‘Reich: Remixed’. Zeer bemoedigend, aldus Reich toen: “Het leven brengt je niet altijd wat je zou willen, maar het is lekker als het wel lukt”. En tien jaar later wist hij: “Radiohead is my kind of music.”

In de Matinee van 16 oktober 2021 ‘the real stuff’ dus!

Bestel nu kaarten bij Het Concertgebouw

NTR ZaterdagMatinee 16 oktober 2021, 13.30 uur

Live op NPO Radio 4

Concertgebouw, Amsterdam

Steve Reich 85!

Colin Currie Group
Synergy Vocals
Colin Currie slagwerk en muzikale leiding

Reich Tehillim
Reich Traveler’s Prayer (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee, Soutbank Centre, Carnegie Hall, Cité de la Musique-Philharmonie de Paris, HamburgMusk GmbH, Cal Performances en Tokyo Opera City Cultural Foundation – wereldpremière)
Reich Music for 18 Musicians