Hans Vonk - dirigeren in een rolstoel

Wie: Hans Vonk (18 juni 1842, Amsterdam - 29 augustus 2004, Amsterdam)

Wat: Nederlandse topdirigent, bekend om zijn heldere stijl en liefde voor opera

Waar: Radio Filharmonisch Orkest, Staatskapelle Dresden en St. Louis Symphony Orchestra

Weetje: Hans Vonk had de ernstige spierziekte ALS, maar bleef vanuit zijn rolstoel dirigeren

Wolfgang Amadeus Mozart
Klarinetconcert in A-majeur, K. 622: I. Allegro
Sabine Meyer [klarinet]
Staatskapelle Dresden o.l.v. Hans Vonk
EMI / 1990

Tijdens zijn eerste bezoek aan de Staatskapelle, in het hart van de DDR in 1980, vond Hans Vonk de sfeer maar grimmig: "Het is dat het orkest zo fantastisch is, anders zou ik niet graag zijn teruggegaan."

Hij werd streng in de gaten gehouden door de communistische leiding van het orkest: zo kreeg hij als dirigent een spreekverbod met de musici opgelegd buiten de repetities. Van 1990 tot 1997 was hij chef-dirigent van Staatskapelle Dresden.

Igor Stravinsky
Le sacre du printemps: 1. L’adoration de la terre
Residentie Orkest o.l.v. Hans Vonk
Talent / DOM 291018

Dit is de allereerste opname (uit 1987) in de dr. Anton Philipszaal in Den Haag. Inmiddels is het gebouw gesloopt om plaats te maken voor Amare, maar toen moest dit hét cultuurpaleis van de stad worden. Hans Vonk is chef-dirigent van het Residentie Orkest van 1980 tot 1991.

Na het overlijden van Hans Vonk schrijft Trouw: “Hij zal vooral herinnerd worden om zijn lucide interpretaties van de muziek van Stravinsky.” Dit is zo’n heldere Stravinsky-opname, te danken aan de koele dirigeerstijl van Hans Vonk.

Wolfgang Amadeus Mozart
Don Giovanni KV.527 - Overture & Akte II - aria "Il mio tesoro intanto"
Staatskapelle Dresden o.l.v. Hans Vonk, Josef Protschka [Don Ottavio]
Capriccio / C51096

Hans Vonk gaat de boeken in als een vermaard operadirigent, maar het kon hem ook opbreken. De Groene Amsterdammer schrijft over zijn afkeer van regisseurs: “In zijn latere jaren krijgt hij nog altijd woedeaanvallen als hij het woord ‘regieconcept’ zelfs maar hoort vallen.”

Ook op een andere manier had Hans Vonk moeite met de operawereld. Zoals hij zei: “Het gezeur, de ruzies en conflicten. Dat gaat nooit over de muziek, het gaat alleen om ego’s.”

Peter Schat
Symfonie nr.3, op.45, "Gamelan" - deel II, "Allegro"
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Hans Vonk
RCO Live / RCO12004

Hans Vonk was niet bang om verrassend te programmeren, en hij was altijd nieuwsgierig naar nieuwe muziek. Vonk raakt goed bevriend met componist Peter Schat en hij dirigeert zijn werk graag, waaronder deze Gamelansymfonie met traditionele Indonesische gongs, opgenomen in 2001. Hans Vonk zei over Peter Schat: “Hij was een groot componist. En zwaar onderschat, zoals gebruikelijk in Nederland.”

Bernard Zweers
Symfonie nr.3, "Aan mijn vaderland" - deel I, "In Neerlands Wouden"
Residentie Orkest o.l.v. Hans Vonk
Sterling Records / CDS 1088-2

Ook het Nederlandse equivalent van Ma Vlast (Mijn Vaderland) van Smetana klinkt in deze uitzending, namelijk de Derde Symfonie van Bernard Zweers. De titel luidt: "Aan mijn vaderland." Het eerste deel heet: "In Neerlands Wouden." In het stuk klinken duidelijk de ritselende blaadjes en tsjirpende vogels, dat ons land zo goed kent.

Johannes Brahms
Derde deel ( Allegretto grazioso) uit Tweede Symfonie
Radio Symfonieorkest o.l.v. Hans Vonk
Opname juni 2003

Johannes Brahms
Slotdeel ( Allegro con spirito) uit Tweede Symfonie
Radio Symfonieorkest o.l.v. Hans Vonk
Opname juni 2003

Hans Vonk raakt aan het eind van zijn leven steeds meer verlamd. Hij heeft ALS. Tot de laatste snik blijft hij dirigeren. Partituren omslaan wordt langzamerhand onmogelijk. Deze laatste opname van Hans Vonk komt uit 2003, een jaar voor zijn overlijden. Hij dirigeert het Radio Symfonieorkest in een rolstoel. En dat ontroerde de mensen. Recensie van Trouw: “Het is te horen hoe hij in liefdevolle samenwerking het orkest tot een ongelofelijk eenheid wist te smeden.”