Rockopera Jesus Christ Superstar: het meesterwerk van Andrew Lloyd Webber & Tim Rice

De film uit 1973 van regisseur Norman Jewison begint met een groep acteurs die arriveert in een woestijnlandschap in Israël. Ze laden hun bus uit, sorteren de attributen en trekken hun kostuums aan. Onder de klanken van de Overture, waar alle thema’s van de rockopera even langs komen, zien we de personages ontstaan. Mensen die een rol moeten aannemen: het blijft een metafoor gedurende de hele film.

De film volgt de laatste week voor Jezus' kruisiging. Daarin staat vooral het conflict tussen Jezus en Judas centraal. Maria Magdalena blijft, als trouwe vriend, voor Jezus vechten. Juist deze drie sleutelpersonen worden in Jesus Christ Superstar neergezet als heel menselijke figuren, met twijfels en emoties. Dat was - en is nog steeds - vernieuwend.

Het artikel gaat verder onder de foto.

Maria Magdalena: de trouwe volgeling die blijft vechten

Van het Nieuwe Testament tot de film The Da Vinci Code, het imago van Maria Magdalena is keer op keer verdraaid en tegengesproken. Hoewel er in Jesus Christ Superstar kort wordt gesuggereerd dat Maria Magdalena een sekswerker is, is haar beroep verder niet van belang. Ze is een trouwe volgeling van Jezus en ze is een van de weinigen die geen moment aan Jezus twijfelt, hem verraadt (zoals Judas) of hem verloochent (zoals Petrus).

Behalve vriendschap lijkt er ook liefde te zijn tussen Maria Magdalena en Jezus. Dat Jezus in de film als jonge man werd afgebeeld die misschien zelfs geïnteresseerd was in seks viel bij sommige christenen niet in goede aarde; ze zagen het als godslastering. Opvallend genoeg zei Paus Paulus VI destijds over Maria Magdalena's lied I Don’t Know How To Love Him dat het "een geïnspireerde schoonheid" heeft.

Kijk hieronder I Don’t Know How To Love Him, gezongen door Yvonne Elliman.
Het artikel gaat verder onder de video.

Jezus: de leider die zijn lot moet ondergaan

Jezus is de leider van de twaalf apostelen die hem zien als zoon van God maar hij is in Jesus Christ Superstar ook vooral: een mens. Jezus toont op meerdere momenten menselijke emoties: hij ergert zich aan zijn apostelen vanwege hun eisen aan hem, hij is woedend op de kooplieden in de tempel en hij voelt oprechte angst en twijfel over zijn onvermijdelijke dood aan het kruis.

Het komt allemaal samen op de vooravond van zijn dood, wanneer hij God direct aanspreekt en om uitleg vraagt in het indrukwekkende lied Ghetsemane. Jezus vraagt aan God waarom hij op zo'n gruwelijke manier moet sterven, waarom hij deze rol moet spelen in dit Bijbelverhaal.

Kijk hieronder Ghetsemane, gezongen door Ted Neeley.
Het artikel gaat verder onder de video.

Ted Neeley: onlosmakelijk verbonden met Jezus

Acteur en zanger Ted Neeley is altijd met de rol van Jezus verbonden gebleven. In de jaren 90 leerde een nieuwe generatie fans hem kennen, toen hij opnieuw de hoofdrol van Jezus vertolkte in een rondreizende productie die een paar jaar zou duren. In 2006 keerde hij opnieuw terug als Jezus, en sindsdien is hij bijna non-stop te zien in verschillende rondreizende producties van de musical.

Judas: de kritische vriend die in de rol van verrader wordt gedrukt

Ooit Jezus' 'right hand man', zijn beste vriend en vertrouweling maar nu een kritische apostel: Judas. In Jesus Christ Superstar is Judas niet alléén een slechterik en verrader, het is niet zo zwart wit. "Onze Judas is een slachtoffer van omstandigheden", zei acteur Carl Anderson (Judas) over zijn rol. "Hij is niet de ééndimensionale verrader die we uit de evangeliën kennen."

In het eerste lied van de musical, Heaven on Their Minds, spreekt Judas zijn twijfels uit. Hij is bang dat de mythe van Jezus als zoon van God belangrijker wordt dan de woorden die Jezus spreekt. En hij vreest voor hoe het volk zal reageren wanneer ze ontdekken dat Jezus 'gewoon' een mens is. Judas is bang dat Jezus en zijn groep volgelingen te veel gaan opvallen en dat hun ongehoorzaamheid hard neer wordt geslagen. Het is als een duistere voorspelling van wat komen gaat.

Kijk hieronder naar Carl Anderson als Judas in Heaven on Their Minds:
Het artikel gaat verder onder de video.

De rol van verrader

Gedurende de film kijken we naar een Judas die inziet dat het onvermijdelijk is: hij moet van Jezus de rol van verrader spelen in dit verhaal. Tijdens het laatste avondmaal, nadat Jezus zegt dat één van zijn apostelen hem zal gaan verraden, stapt Judas naar voren en zingt:

You wanted me to do it! / Jij wil dat ik het doe!

What if I just stayed here / Wat als ik gewoon hier blijf

And ruined your ambition? / En jouw ambitie verpest?

Tim Rice, die de teksten schreef voor Jesus Christ Superstar, zei dat Jezus door de ogen van Judas werd gezien als een gewoon mens. Dat zie je ook terug in deze teksten. Wat als er geen hogere macht was? Wat als Judas Jezus niet zou hoeven verraden?

Emotionele slotscène: acteurs laten Ted Neeley achter

In de slotscène, onder de gevoelige klanken van John Nineteen: Fort-One, zien we de acteurs weer de bus instappen waarmee ze aankwamen. Er hangt een gelaten sfeer; het is te merken dat de acteurs, die nog in hun rol lijken te zijn, veel hebben meegemaakt samen. Barry Dennen (Pilatus), Yvonne Elliman (Maria Magdalena) en Carl Anderson (Judas) zijn de enige die doorhebben dat Ted Neeley (Jezus) ontbreekt. Zijn afwezigheid komt extra hard aan door de melodie van John Nineteen: Fort-One, die we eerder hebben gehoord in Jezus' smeekbede in Ghetsemane.

Godslastering of het christendom toegankelijk maken?

Sommige christenen zagen deze menselijke versies van Judas en Jezus als godslastering. Paus Paulus VI dacht daar opmerkelijk genoeg anders over. Nadat hij de film gezien had zei hij tegen regisseur Norman Jewison: "Ik waardeer niet alleen je prachtige rockoperafilm, ik geloof dat deze film meer mensen tot het christendom zal brengen dan ooit tevoren."

Misschien heeft de toenmalige paus gelijk: juist door de Bijbelse figuren een menselijk gezicht te geven raakt de musical miljoenen mensen wereldwijd in hun hart, al 50 jaar lang.