Wat is de beste uitvoering van de Strijkersserenade van Antonín Dvořák?

Dat Dvořák een groot muzikaal talent was, bleek al op jonge leeftijd. Zo begon hij als 6-jarige met vioollessen. Daarna volgden ook piano- en orgellessen bij de dirigent van het kerkkoor in Zlonice. De jonge Dvořák componeerde toen ook zijn eerste werken. Vanaf oktober 1857 verhuisde hij naar de grote stad Praag, om daar lessen aan de Duitstalige orgelschool te volgen. Daar werd hij onderwezen in compositie en speelde hij ook mee als altviolist in het orkest.

Hij begeleidde kerkdiensten vanaf het orgel, speelde altviool in een dansband, gaf pianoles en bleef daarnaast componeren. De dansband speelde niet alleen in restaurants en bij dansgelegenheden, maar was ook onderdeel van het nationale operaorkest. Daardoor kwam hij met veel repertoire in aanraking. Zijn eerste composities werden niet gepubliceerd en raakten verloren. Het gevolg was dat niemand buiten Praag de componist kende.

Niemand minder dan Johannes Brahms bracht daar verandering in. Als jurylid van het Oostenrijkse Staatsstipendium (een jaarlijkse wedstrijd voor componisten) kwamen hem werken van Dvořák onder ogen. Dvořák's aanvraag uit 1877 omvatte de Serenade voor strijkorkest (Opus 22), een werk dat Dvořák in mei 1875 gedurende twaalf dagen had gecomponeerd. Toen hij het stuk zag, was Brahms zo onder de indruk dat hij de partituur doorstuurde naar zijn uitgever Simrock en schreef: "Jarenlang heb ik genoten van werken ingezonden door Antonín Dvořák (...) Hij is in ieder geval een zeer getalenteerde man. Bovendien is hij arm! Ik vraag je om erover na te denken."

Dat liet Simrock zich geen twee keer zeggen. Hij gaf de Tsjechische componist de opdracht om Slavische Dansen te componeren. Binnen enkele maanden na de publicatie van dat werk in 1878 vonden er optredens plaats in Praag, Londen en New York. Het was het begin van Dvořáks internationale carrière.

Het werk

De vijfdelige Serenade voor strijkorkest in E, opus 22 componeerde Dvořák in 1875. Het weerspiegelt één van de gelukkigste periodes in zijn leven. De componist was net getrouwd en vader geworden. Dat levensgeluk hoor je terug in de frisse muziek. Het is steeds een afwisseling tussen kamermuzikale intimiteit en symfonische grandeur. Je hoort terug dat de componist veel ervaring had met het componeren voor strijkers. Zo had hij inmiddels verschillende strijkwartetten geschreven en was hij lange tijd actief als altviolist.

Wat is eigenlijk een serenade? Van oudsher een muzikale liefdesbrief die je onder het raam van je geliefde uitvoert. Meestal een geïmproviseerd lied dat op gitaar werd begeleid. In latere eeuwen werden serenades uitgecomponeerde muziekstukken voor verschillende bezettingen. Hoewel het inmiddels best veraf staat van het oorspronkelijke concept, blijft de muziek natuurlijk wel ontzettend romantisch.

De Vergelijking

In De Vergelijking van Diskotabel werden weer drie opnames naast elkaar gezet. Beluister de complete vergelijking hieronder.

De Volgende opnames stonden centraal:

A Orpheus Chamber Orchestra (DGG, 1985)

B Tsjechisch Filharmonisch Kamerorkest Pardubice, Stanislav Vavřínek (Brilliant Classics, 2023)

C London Symphony Orchestra, Colin Davis (Decca, 1968)

Er is ook een mooie versie om te bekijken. Amsterdam Sinfonietta nam het werk in 2016 op in het Concertgebouw. Het is een prachtige uitvoering geworden met veel nuances in de strijkers.

Verder luisteren

Natuurlijk is het passend om na de Strijkersserenade ook die andere Serenade van Dvořák te beluisteren: de Serenade voor blazers. Hieronder hoor je een klein gedeelte door de Berliner Philharmoniker onder Simon Rattle.