Wat is de beste uitvoering van Schumanns Tweede Symfonie?

De nummering van de symfonieën van Schumann is verwarrend. Na de Eerste Symfonie schreef de componist in 1841 de symfonie in d klein, die tien jaar later door hem werd herzien en toen bekend kwam te staan als de Vierde Symfonie. Daarna begon hij in 1845 te werken aan een nieuwe symfonie in C, die we nu kennen als de Tweede Symfonie. En om het echt ingewikkeld te maken. Eigenlijk schreef Schumann naast de vier genummerde symfonieën nog twee werken die je ook als symfonieën zou kunnen zien. Het gaat om de Zwickauer symfonie uit 1832/3 en de Ouverture, scherzo en finale uit 1841/1845.

Bezoek aan Zwickau

Mocht je een keer doorreizen naar de Duitse steden Dresden en Leipzig, dan is het zeker de moeite waard om een tussenstop te maken in Zwickau. Daar is het geboortehuis van Robert Schumann. Het gebouw is sinds 1956 een museum. Je waant je echt in de leefwereld van de jonge componist. Met veel originele instrumenten, manuscripten en portretten. Ook is er een concertzaal waar regelmatig optredens zijn. Om alvast een goede indruk te krijgen, biedt de website van het museum de mogelijkheid tot een 360 degree tour.

Het werk

Robert Schumann schreef de Tweede Symfonie in 1845 in Dresden. Hij componeerde op een geheel andere manier dan voorheen. Zelf hij daarover: "Ik ontwikkel de ideeën niet langer aan de piano, maar vanaf het begin in mijn hoofd". Inspiratie kreeg de componist van Schuberts grootse Symfonie in C, die hij in december 1845 hoorde. Dat werk greep hem erg aan. In de weken erna schetste hij een symfonie in precies dezelfde toonsoort.

Zijn depressie en slechte gezondheid (waaronder oorsuizen) zorgden ervoor dat hij het werk pas later afmaakte. De première van het stuk was in Leipzig en dat werd geen succes. Collegacomponist Felix Mendelssohn was de dirigent en hij liet de ouverture Wilhelm Tell van Gioachino Rossini aan het werk voorafgaan. Het publiek was daar zo enthousiast over dat hij ervoor koos die ouverture nog een keer te laten spelen. Het gevolg was dat de nieuwe symfonie van Schumann verbleekte bij zoveel finesse en speelsheid.

Het zorgde ervoor dat de componist onzeker werd over de kwaliteit van het werk. Daarom bracht hij een aantal wijzigingen aan. Zo voegde hij trombonepartijen toe.

De Vergelijking

In De Vergelijking worden weer drie opnames naast elkaar gezet. Beluister hieronder welke het panel het beste vond.

De volgende opnames stonden centraal:

A: Stavanger Symphony Orchestra, Jan Willem de Vriend (Challenge Classics, 2023)

B: Staatskapelle Dresden, Christian Thielemann (Sony, 2019)

C: New York Philharmonic, Leonard Bernstein (CBS/Sony, 1960)

Een mooie uitvoering om te bekijken is die van Daniel Harding met het Mahler Chamber Orchestra. Die waren in 2013 te gast in de Proms. Het is een haast kamermuzikale benadering van het werk. Let er vooral op hoe de musici naar elkaar kijken en op elkaar reageren.

Verder luisteren

De Tweede Symfonie is een werk van contrasten. Als je naar het begin luistert hoor je bijvoorbeeld eerst dat donkere begin in de bassen en dan vrij plotseling een levendige en ritmische passage.

Zo'n zelfde overgang met versnelling hoor je ook terug in de Ouverture Manfred uit 1848. De titel verwijst naar het gelijknamige gedicht van Lord Byron, waarin de hoofdpersoon Manfred wegkwijnt vanwege een enorm schuldgevoel omtrent het overlijden van zijn vrouw. De componist verkeerde in een diepe depressie toen hij de toneelmuziek schreef. Schumann voelde een sterk verband tussen zijn eigen gevoel en het lijden van Manfred.

Het Radio Filharmonisch orkest en Groot Omroepkoor voerden onder leiding van Markus Stenz in 2017 de complete toneelmuziek uit.