Frans-Aert Burghgraef: "Onbekende muziek is vaak ook ijzersterk"

Iedere week reageert een panellid van Diskotabel op een aantal onmogelijke keuzes, die bieden immers een verhelderend kijkje in iemands wezen. Hoe luisteren de panelleden thuis naar muziek? Staat hun speellijst op shuffle of op repeat? En welke instrumentele bezetting heeft hun voorkeur? Deze week: dirigent Frans-Aert Burghgraef.

Lees hier alle interviews

Alleen of samen?

Thuis luistert iedereen mee. Mijn vrouw en ik heb twee jonge kinderen en die willen we ook graag liefde voor muziek meegeven.

Ik luister ook wel met oordopjes in, als ik onderweg ben of ’s avonds als de kinderen al in bed liggen. En als ik beroepsmatig zit te luisteren naar verschillende uitvoeringen bijvoorbeeld, dan hoeft niet iedereen mee te luisteren als ik allerlei verschillende versies van hetzelfde stuk voorbij laat komen.

's Ochtends of 's avonds?

Ik ben geen ochtendmens, dus dan kies ik voor ’s avonds, maar eigenlijk luister ik gewoon wanneer ik zin heb. En het kan van alles zijn. Tijdens het koken geniet ik net zo graag van jazz als van koralen van Bach. Het gaat alle kanten op.

Klassieke canon of onbekende stukken?

Poe, dat zijn van die keuzes… Kijk, die klassieke canon is de klassieke canon omdat die bestaat uit fenomenale stukken, maar laat ik toch kiezen voor onbekende werken. Ik vind het belangrijk dat we die ook spelen, want vaak is die muziek ook ijzersterk. Bovendien vind ik het als dirigent ook mijn rol om het publiek te verrassen met muziek die ze nog niet kennen.

Burghgraef dirigeert Abrahamsen in de ZaterdagMatinee

Gedetailleerde partituur of veel vrijheid?

Dan kies ik voor een gedetailleerde partituur, want die vrijheid heb je als dirigent namelijk al. Als dirigent neem je een eigen klank mee, een eigen wereld die te horen is in jouw interpretatie. De componist geeft met een gedetailleerde partituur allerlei handvatten om je interpretatie op los te laten.

Het beste voorbeeld is natuurlijk Gustav Mahler. ‘Nicht schleppen’ zet hij er dan bijvoorbeeld bij. Ja, dat moet je dan ook niet doen. Maar toch heb je alsnog vrijheid in tempo, je kunt de muziek vertragen of verbreden.

Bij Mahler heb je ook de eeuwenoude discussie over zijn Vijfde symfonie. Het Adagietto heeft als tijdsaanduiding ‘Sehr langsam’. Dat is niet helemaal met elkaar te rijmen waardoor er enorme verschillen zijn in tempo als je uitvoeringen met elkaar vergelijkt. We weten dat Mahler zelf gecharmeerd was van de uitvoeringen van Willem Mengelberg. Hij dirigeert het vrij vlot in een minuut of zeven, maar er zijn ook uitvoeringen van meer dan twaalf minuten.

Het mooie is: er zijn zoveel factoren die een rol spelen als het om een uitvoering gaat. Het begint bij de componist die muziek opschrijft zoals hij die wil horen. Daarna interpreteert een dirigent de partituur en gaat aan de slag met honderd musici. En als ze het dan uitvoeren heb je nog te maken met de perceptie van het publiek.

Repertoire dat je zelf dirigeert beluisteren of juist niet?

Er zijn dirigenten die het verbieden om naar andere uitvoeringen te luisteren. Dat vind ik echt onzinnig. Het is juist interessant om te horen hoe anderen de muziek interpreteren. Het is wel zo dat ik pas naar andere opnames ga luisteren nadat ik zelf op basis van de partituur een beeld heb gevormd van de muziek.

Er zijn natuurlijk stukken die ik al heel vaak heb gehoord voordat ik ze zelf voor het eerst dirigeer, maar muziek horen en de partituur lezen zijn wel twee verschillende dingen. Op basis van wat ik hoor vorm ik beroepsmatig een beeld in mijn hoofd. Toch blijkt de muziek in de partituur soms net anders opgeschreven en word ik weer verrast. Uiteindelijk neem ik als dirigent de partituur als uitgangspunt.

Bernard Haitink of Edo de Waart?

Van allebei heb ik veel geleerd. Bernard Haitink wist als geen ander de intensiteit van de muziek constant te voeden. Niet verslappen, weten waar de hoogtepunten zijn en daar naartoe werken, dat kon hij als geen ander. Hij was integer naar de musici en de partituur.

Van Edo de Waart herinner ik me nog een masterclass. Bij niemand bekommerde hij zich om de slagtechniek, want je kunt iedereen wel een vierkwartsmaat leren slaan. Veel belangrijker is: hoe breng je over wat je wil horen? Wat wil je met de muziek? De Waart leerde me ook dat je aan bescheidenheid niks hebt als je op de bok staat. Op het moment van dirigeren moet je staan voor je keuzes. Tegelijkertijd ben je als dirigent ook musicus onder de musici, je doet het samen.

Wat is op dit moment je favoriete opname?

Oei, dat is lastig. Ik luister zo veel. Even kijken wat er momenteel hoog staat in mijn afspeellijst.

Ah! Een paar dagen geleden hoorde ik voor het eerst het nummer Take My Love van Frank Sinatra. Hij zingt de tekst op een melodie uit Brahms' Derde symfonie. Sowieso prachtig natuurlijk, en dan met zijn stem… Verrassend mooi!

Luister iedere zondag tussen 16:30 en 18:00 uur naar Diskotabel.