Robbrecht Van Cauwenberghe

Torenkamerplan
In het kader van mijn master research doe ik onderzoek naar de vergelijking tussen het harmonium en de bajan. Hierbij richt ik mij vooral op de klank en het repertoire van de beide instrumenten. De week in de Torenkamer zou ik graag gebruiken om heel intensief verder te werken aan dit onderzoek met als doel enkele werken voor harmonium te transcriberen voor bajan.

Het harmonium wordt vaak in verband gebracht met religieuze muziek. Minder bekend is dat ook grote componisten zoals Rossini, Franck, Dvořák, Mahler, Schönberg, ... werken voor dit instrument geschreven hebben. Deze muziek wordt vandaag - bij gebrek aan een goed harmonium - vaak uitgevoerd door accordeonisten, zonder dat zij goed op de hoogte zijn van de eigenheden van een harmonium. Het is dus ook de bedoeling dat de research een soort handleiding zal zijn voor accordeonisten die een harmoniumpartij moeten vertolken.

Dag 1 - Maandag 12 november 2018
Na een behoorlijke reis vanuit het regenachtige Gent, ben ik zopas aangekomen in de Torenkamer, in een warempel zonnig Amsterdams Vondelpark. Hier werd ik opgewacht en verwelkomd door de fantastische redactie van Opium, die mij meteen een rondleiding gaven en uitlegden hoe alles in zijn werk gaat. Na deze eerste kennismaking en het uitpakken van mijn koffer (yep, ik blijf de hele week slapen!) begon ik al snel te beseffen in welke oase van rust ik was terechtgekomen. Ik kijk er dus heel erg naar uit om hier één week veel te werken en thuis te zijn. Ik voel dat het goed komt!

Dag 2 - Dinsdag 13 november 2018
Het is geen groot geheim dat De Torenkamer een bijzonder inspirerende plek is. Op de blog van de vorige kunstenaars die hier resideerden, lijkt het wel alsof de ongebreidelde creativiteit bijna vanzelf uit menig pen, potlood of verfpot stroomt. Heel tof voor beeldende kunstenaars, maar voor musici die aan een thesis bezig zijn, is dat vast niet zozeer het geval, dacht ik...
Was ik even helemaal fout!

Na de uitzending van gisteren, waarin ik oprecht ontroerd werd door die prachtige uitvoering van Poulenc en helemaal werd meegezogen in de anachronistische - maar o zo boeiende - opera van Steven Kamperman, kreeg ik, nachtmens, een ongelofelijke drang naar lezen, opzoeken, vertalen, schrijven,...

's Nachts is het namelijk zalig stil in het Vondelpark. De duizenden parkbezoekers (fietsers, toeristen, toevallige passanten, junkies, zakenlui, eendjes) slapen en hoog bovenin de toren was ik 'tot een kot in de nacht' (zoals ze bij ons in Gent zeggen) in de weer.

Al dat nachtwerk zou zijn tol wel eisen de volgende morgen...
Opnieuw, helemaal fout.
Gedurende de hele ochtend vanaf 8:30 uur (voor mij toch wel een prestatie) opnieuw in de pen gekropen en tot ongeveer 15:00 uur lekker doorgewerkt. Werken betekent op dit moment: een afwisseling tussen lezen/schrijven aan de ene kant en het spelen van harmonium muziek (bedankt, IMSLP) op mijn bajan aan de andere kant.

Rond 15:30 uur besloot ik even naar buiten te gaan.
Juist, even vergeten, vandaag komen de Black Eyed Peas naar VondelCS voor een exclusieve meet & greet met als gevolg een persmeute en een schare drukke fans. Daar ik helaas niet zo een grote fan van de Black Eyed Peas ben, besloot ik om een wandeling te maken naar het Conservatorium van Amsterdam om eens in hun bibliotheek te snuisteren op zoek naar nuttige literatuur. Yes, een paar super boeken kunnen vinden. Na de uitzending vanavond ga ik er zeker mee aan de slag!

Tot morgen!

Dag 3 - Woensdag 14 november 2018
Alweer een dag voorbij in het Vondelpark - woensdagavond kwam toch iets vroeger dan verwacht en ik begin mij plots te realiseren dat er ooit een einde komt aan mijn verblijf hier in de Torenkamer. Deze vaststelling is toch even schrikken, want alhoewel ik op de goede weg ben met mijn research, heb ik ook nog steeds een hele hoop te doen.

Een van de moeilijkste zaken aan artistic research (zo noemen ze dit op het conservatorium) is de balans vinden tussen artistieke elementen (de muziek spelen, opnemen, aandachtig beluisteren, vergelijken, ...) en de meer academische bezigheden zoals opzoeken, lezen, schrijven, een coherent verhaal samenstellen, etc. Deze spreidstand komt overeen met de positie die een conservatorium inneemt binnen de context van het hoger onderwijs; in sommige landen wordt een conservatorium namelijk als (deel van) een universiteit beschouwd en in andere landen is het een zuivere HBO-opleiding. Gezien mijn achtergrond in de musicologie ben ik eerder geneigd om mij bijna uitsluitend met de academische geplogenheden bezig te houden. Tijd dus voor een andere aanpak!

Ik heb me voorgenomen om vanaf morgen meer te gaan spelen. Als uitgangspunt zal ik vertrekken vanuit het werk "L'Organiste" van César Franck (was het nu een Fransman, Belg of een Nederlander?). Dit zijn namelijk allemaal korte stukjes, 7 per toonsoort, geschreven voor harmonium solo. Ik ben benieuwd hoever ik kom. In elk geval lezen jullie hier morgen meer over en zal het resultaat te horen zijn in de uitzending van vrijdag. Spannend!

Dag 4 - Donderdag 15 november 2018
Wie zou niet geïnspireerd geraken van zoveel natuurschoon? (zie foto)

Alweer een dag achter de rug, hier in de Torenkamer, en alweer veel bijgeleerd over het harmonium. Vandaag zal ik iets inhoudelijker schrijven en jullie om raad vragen. Ik heb mij vandaag namelijk toegelegd op het vinden van nog meer repertoire, want naast de meer bekende stukken van Franck en Dvořák - beiden reeds te horen geweest in de uitzending van respectievelijk maandag en woensdag - bestaan er nog veel andere stukken van voorname componisten waarin het harmonium een substantiële rol speelt. Graag haal ik hieronder twee, misschien eerder verrassende, voorbeelden aan, waarmee ikzelf op dit moment enigszins worstel en jullie om hulp wil vragen.

De Franse componist Camille Saint-Saëns was, naast organist, ook een begenadigd harmoniumspeler. Hij schreef voor dit instrument dan ook verscheidene werken, waaronder een stuk voor harmonium solo (Op. 1), een stuk voor harmonium met piano (Op. 8) en een schitterende barcarolle voor harmonium met viool, cello en piano (Op. 108). Van dit laatste werk bestaan - voor zover mij bekend - alleen opnames van een aangepaste versie, zonder harmonium, hetgeen mijn wenkbrauwen doet fronsen, aangezien de partituur zeker voor handen is. Het zou dus fantastisch zijn, mocht iemand een opname van dit werk hebben en deze aan mij zou kunnen bezorgen.

Ook Jean Sibelius, de Finse meester der symfonieën, heeft een uiterst charmant kamermuziekwerk voor harmonium met piano geschreven, JS 31B. Na een heel lange speurtocht ben ik erin geslaagd om één opname van dit werk te vinden, maar helaas nog niet om de kopie/uitgave van de partituur in mijn bezit te krijgen. Blijkbaar bevindt deze autograaf zich heden ten dage in een privé-verzameling. Mocht iemand enige informatie hebben over dit obscure stuk, of de partituur hebben, gelieve mij a.s.a.p. te contacteren.

Morgen weer verdergaan, research is fun! :-)

Dag 5 - Vrijdag 16 november 2018