Het Pinksterfeest in klassieke muziek

Het woord Pinksteren is een afgeleide van pentekostè, Grieks voor 50. Het Engelse woord voor het christelijke feest is dan ook pentecost.

Pasen, Hemelvaartsdag en Pinksteren

Nog even om je geheugen op te frissen: wat houdt de paasperiode ook alweer in? Met Pasen (Eerste Paasdag valt altijd op een zondag, meestal in april) wordt gevierd dat Jezus Christus drie dagen na zijn kruisiging is opgestaan uit de dood. Veertig dagen later vindt zijn tenhemelopneming plaats: zijn hemelvaart. De viering van Hemelvaartsdag is altijd op een donderdag. Vlak voor deze opneming, spreekt Jezus een laatste belofte uit: de Heilige Geest zal binnenkort neerdalen. Dat gebeurt tien dagen later: op Eerste Pinksterdag. En wat gebeurt er dan op Tweede Pinksterdag? Dat is vooral een verlengde van de eerste - om het feest uitgebreid te kunnen vieren, en mensen meer gelegenheid te geven om naar de kerk te gaan, werd er een tweede dag aan vastgeplakt. Een paar eeuwen geleden was er zelfs een Derde Pinksterdag.

De uitstorting van de Heilige Geest

Wie of wat is de Heilige Geest? Christenen zien de Heilige Geest als de Geest van God. Deze Geest zou samen met God de Vader en de Zoon van God de Heilige Drie-eenheid vormen. Kunstenaars verbeelden de Heilige Geest vaak als duif of vlam. Het 'uitstorten' wordt in de Bijbel beschreven als een soort waterval, een gevoel van geloof dat zich onder de christenen verspreidde: "Plotseling klonk er uit de hemel een geluid als van een hevige windvlaag, dat het huis waar ze zich bevonden geheel vulde. Er verschenen aan hen een soort vlammen, die zich als vuurtongen verspreidden en zich op ieder van hen neerzetten, en allen werden vervuld van de Heilige Geest en begonnen op luide toon te spreken in vreemde talen, zoals hun door de Geest werd ingegeven."

Pinksteren in de klassieke muziek

Wolfgang Amadeus Mozart was pas 12 toen hij een werk rondom het pinksterfeest schreef: het motet Veni Sancte Spiritus. De compositie was een voorbereidende oefening voor wat later zijn Missa Brevis zou worden. Het motet volgt het vers uit de psalm van de pinkstermis. Ook Johann Sebastian Bach schreef veelvuldig pinkstermuziek. Trompetten, pauken en grootschalige feestklanken overheersen in de cantate O ewiges Feuer, o Ursprung der Liebe. Dezelfde feestelijke sfeer komt terug in Erschallet, ihr Lieder, erklinget, ihr Saiten!, de eerste pinkstercantate van Bachs hand. Wat verder terug in de tijd waren het onder anderen Thomas Tallis, Guillaume Dufay en John Dunstable die zich door de Heilige Geest lieten inspireren, met hun Veni creator spiritus.

Veni Creator Spiritus

Veni Creator Spiritus is een kerkelijke pinksterhymne, meestal gezongen in het gregoriaans en gebaseerd op een tekst van de monnik Hrabanus Maurus. De eerste twee zinnen van de hymne gaan als volgt: "Kom Schepper, Geest, daal tot ons neer, houd Gij bij ons uw intocht, Heer." Deze tekst komt terug in gregoriaanse gezangen, maar inspireerde ook latere componisten. Zo verwerkte Gustav Mahler de tekst in het eerste deel van zijn Symfonie nr. 8. Benieuwd naar de muziek? In de onderstaande afspeellijst 'Pinksteren in klassieke muziek' vind je een verzameling prachtige pinkstermuziek.

Bron: AVROTROS Klassiek