Kijk All of Bach: Pedal-Exercitium BWV 598

De All of Bach van deze week wordt uitgevoerd door Matthias Havinga in de St.-Bavokerk in Haarlem.

Het “mirakel van Leipzig” (Lipsiae miraculum), zo betitelde Constantin Bellermann de organist Johann Sebastian Bach. Bellerman was rector van een school in de provincie en had Bach – waarschijnlijk in 1732 – in Kassel een vernieuwd orgel horen testen. Hij was duidelijk diep onder de indruk: “als het deze man belieft, kan hij met alleen het gebruik van de voeten (solo pedum ministerio), terwijl zijn vingers ofwel niets ofwel iets anders doen, zulke miraculeuze, opgewonden, vlugge samenklanken op het kerkorgel voortbrengen als je anderen met hun vingers nog ziet doen.”

Dit pedaalfragment dat door Bachs zoon Carl Philipp Emanuel werd opgeschreven en waar een student van Johann Sebastian in de jaren 1730 Pedal Exercitium en ‘Bach’ boven schreef, past precies bij de beschrijving die Bellermann van Bachs pedaalkunsten gaf. Het is een showstuk van rappe gebroken akkoorden, grote sprongen, en onverwachte chromatische noten. Uit getuigenissen zoals die van Bellermann is het bovendien klip en klaar dat vader Bach dit soort passages daadwerkelijk vliegensvlug wist te spelen.

Zo schrijft Bellermann over Bachs bezoek aan Kassel dat hij “met zijn voeten zo snel over de pedalen rende als waren ze gevleugeld, met donderende volheid van klank en de oren van de aanwezigen als een bliksemflits doorborend”, dat hij door prins Frederick van Hessen “met verbazing werd bewonderd”. De prins trok ter plekke een ring met een edelsteen van zijn hand en gaf die aan Bach. Als hij dat al verdiende met de snelheid van zijn voeten, vroeg Bellermann zich af, wat zou de prins dan wel niet hebben moeten geven als hij ook Bachs handen had ingeroepen?

Lees meer over BWV 598 op de site van All of Bach. Daar is ook het archief te vinden met alle tot nu toe uitgebrachte BWV-nummers.

All of Bach
In aanloop naar het 100-jarige jubileum van de Nederlandse Bachvereniging in 2021 ontstond het idee om alle werken van Bach uit te voeren, in beeld en geluid. Om dichtbij de componist te blijven, worden de werken op passende locaties opgenomen: cantates in een kerk, kamermuziek in huiskamers, orgelmuziek op bijzondere orgels, etc. Dit wordt gedaan met het eigen ensemble en met vele gastmusici. Alle werken zijn gratis te zien en te beluisteren op de website van All of Bach, waar ook interviews op staan en achtergrondinformatie te vinden is.