De raadselachtige Bernard Herrmann

Een geweldige bron van informatie over de muziek en het leven van de grote filmcomponist Bernard Herrmann is A Heart at Fire’s Center – The Life and Music of Bernard Herrmann (1991) van Steven C. Smith. Herrmann werkte in de jaren '30 samen met Orson Welles in een theatergezelschap waarmee ook radiohoorspelen werden gemaakt, waaronder het roemruchte War of the Worlds, toen Welles hem vroeg de muziek te schrijven voor Citizen Kane, volgens sommigen nog steeds de beste film aller tijden. De ervaring die Herrmann had opgedaan met zijn radiowerk gebruikte hij ook in zijn filmmuziek, bijvoorbeeld door korte stukjes muziek te gebruiken om de overgang tussen scenes te begeleiden, als een soort muzikale bruggetjes. Citizen Kane zit er vol mee. Combineer dat met een eigenzinnige orkestratie en je hebt de ingrediënten voor een geniale soundtrack bij een voor die tijd verbluffende film.

Toch was dit succesvolle begin van een carrière als filmcomponist geen garantie voor een gelukkig leven: later zou Herrmann zeggen - zij het niet gespeend van zelfspot - dat het naderhand alleen maar bergafwaarts was gegaan met hem. Misschien had dat te maken met zijn diepgekoesterde wens om niet voor de film, maar toch vooral voor het concertpodium te schrijven, en een belangrijk orkest te dirigeren.

Dat dat maar niet wou lukken had Herrmann ook wel een beetje te danken aan zijn opvliegende karakter - samenwerkingen, zoals bijvoorbeeld die met Alfred Hitchcock, liepen nogal eens uit op flinke conflicten. En dat terwijl de twee acht meesterwerken afleveren, waaronder Vertigo, North by Northwest, en natuurlijk Psycho, met de angstaanjagende moordscene onder de douche, waarvan de zinderende spanning bepaald niet in de laatste plaats te danken is aan de snijdende strijkers die Herrmann er onder zet. Al had Hitchcock vooraf nog wel het idee dat juist die scene zónder muziek moest… De film wordt een megasucces, maar de regisseur laat Herrmann niet meedelen in de forse winst: een auto en de helft van zijn normale gage, dat is wat hij krijgen kan.

De opdrachten uit Hollywood drogen langzaam maar zeker op, totdat in het begin van de jaren ’70 Brian de Palma de muziek van Herrmann (voor Psycho) als het ware herontdekt, dankzij editor Paul Hirsch. Dat levert de muziek voor De Palma’s Obsession op. En uiteindelijk schrijft Herrmann dan nog de weergaloze score voor Taxi Driver van Martin Scorsese. Daar kwam wel wat overredingskracht bij aan te pas trouwens: Herrmanns reactie op het verzoek van Scorsese om muziek voor voor Taxi Driver was tekenend voor zijn robuuste manier van doen: ‘Maar ik weet helemaal niks van taxichauffeurs!’ Gelukkig laat Scorsese zich niet ontmoedigen - als hij Herrmann in het script laat lezen dat het hoofdpersonage Travis Bickle zijn muesli mixt met brandewijn is de componist geïntrigeerd genoeg om toe te happen.

Obsession en Taxi Driver worden in 1977 genomineerd voor een Oscar, maar toen was Bernard Herrmann, 64 jaar oud, al overleden, aan hartfalen.

In deze uitzending, naast Bernard Herrmann met een toelichting van Noa Johannes, ook een stuk van de nieuwe CD Ratio van hoboïst Arthur Klaassens: New York Counterpoint van Steve Reich.

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Finale
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
2’39” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Prelude
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
3’02” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Manuscript Reading and Snow Picture
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
1’39” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Mother’s Sacrifice
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
0’53” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Xanadu
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
1’39” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Jigsaws
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
1’02” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Second Xanadau
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
1’17” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Dissolve
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
0’16” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Thanks
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
0’11” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Kane and Susan
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
0’31” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Sunset Narration
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
2’50” 

CD Citizen Kane (Varèse Sarabande VSD-5806)
Bernard Herrmann: Theme and Variations
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
3’05” 

CD Psycho (The Complete Original Motion Picture Score) (Varèse Sarabande 6083)
Bernard Herrmann: The Murder
Royal Scottish National Orchestra olv Joel McNeely
1’11”

CD Bernard Herrmann Film Scores (Milan 74321 14081-2)
Bernard Herrmann: A nice piece for orchestra (from ‘Taxi Driver’)
Royal Philharmonic Orchestra olv Elmer Bernstein
8’40” 

CD Ratio (7 Mountain Records 7MNTN-026)
Steve Reich: New York Counterpoint (arr. Arthur Klaassens)
Arthur Klaassens [hobo]
11’44”