Een 'requiem' voor deze tijd

De Nederlandse componist Peter-Jan Wagemans heeft een vooruitziende blik. Het indringende, volledig instrumentale Requiem dat hij in 1992 schreef, lijkt het perfecte gezang om 2020 af te sluiten. Vooral ook omdat Wagemans tot twee keer toe een nieuw werk schreef dat zijn première zou beleven om het 75-jarig bestaan van het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor te vieren. Eerst ging zijn grootschalige Carnival of Shades, speciaal gecomponeerd voor beide jubilarissen, niet door. Vervolgens verdween ook het in korte tijd geschreven en kleinschaliger Ombre/Marbre vanwege de strengere voorzorgsmaatregelen van het programma. Beide werken gaan in een later stadium in première, maar vandaag is het even een pas op de plaats, wonden likken en vooruitzien. Dat is precies wat het Requiem doet.

Ook het indringende Concert voor viool en strijkorkest van de Armeense componist Alexander Aroetjoenjan en het schijnbaar luchtige Divertimento van Béla Bartók passen uitstekend bij de huidige situatie. Aroetjoenjan schreef een werk dat de Armeense bevolking herinnert aan de o zo sterke eigenheid en eigenzinnigheid, en Bartók zong – op de drempel van de Tweede Wereldoorlog en het streven naar één groot Duits rijk – van diepe wanhoop, verpakt in schijnbare zorgeloosheid. Aroetjoenjan en Bartók zochten daarbij hun kracht in de volksmuziek
van hun vaderland. Wagemans vond zijn inspiratie, bij het ontberen van een sterke Nederlandse volksmuziektraditie, in de invloed van de katholieke kerk en de centrale plaats die het orgel daarin inneemt. Alle drie de componisten zetten zo met de middelen die zij hebben wanhoop om in hoop, en zwakte en verdriet in kracht en optimisme. En dat kunnen we vandaag de dag goed gebruiken.

Topviolist Sergey Khachatryan speelt Aroetjoenjan

Zoals Wagemans zijn Requiem schreef als een persoonlijke reflectie op bittere tijden, zo reageerde Alexander Aroetjoenjan in 1988 op geheel eigen wijze op een nationale ramp met zijn Concert voor viool en strijkorkest. Op 7 december 1988 werd de regio rond de Armeense stad Spitak getroffen door een aardbeving met een kracht van 6,9 op de schaal van Richter. De gehele stad werd verwoest, ruim 500.000 mensen raakten dakloos en meer dan 25.000 bewoners van de regio vonden de dood. Kort na de aardbeving schreef Aroetjoenjan zijn Vioolconcert, met de ondertitel Armenia-88, ter nagedachtenis aan de gebeurtenissen. Aroetjoenjan was op dat moment een van de meest vooraanstaande levende Armeense componisten die in de voetsporen van Komitas Vardapet, de grondlegger van de twintigste-eeuwse Armeense muziektraditie, de Armeense stem in de hedendaagse klassieke muziek deed klinken.