Arvo Pärt

Hoe werd Arvo Pärt componist?

Voor Arvo Pärt vormde de piano in het huis van zijn ouders een van de eerste kennismakingen met muziek. Hij probeerde steeds de laagste en hoogste toetsen van de piano uit, omdat de andere toetsen niet goed werkten. Aan de muziekschool van zijn woonplaats Rakvere nam hij pianolessen. Ook fietste hij regelmatig naar een plein waar concerten werden uitgezonden via een luidspreker aan een paal; hij bleef er omheen fietsen totdat het concert weer voorbij was. Die fascinatie voor radio werd ook tijdelijk zijn werk: in 1958 begon hij als geluidstechnicus bij de Estse radio. Maar het componeren kroop waar het niet gaan kon. Na zijn middelbare school studeerde Pärt compositie aan de muziekschool en het conservatorium van Talinn. Hij experimenteerde met de nieuwste klassieke muziekstijlen en was daarmee een van de pioniers onder de Estse componisten.

Arvo Pärt en de Sovjet-Unie

Hoewel Arvo Pärt al in de jaren 60 als een van de beste hedendaagse componisten werd beschouwd, was er ook weerstand tegen zijn muziek. Die kwam vanuit de overheid. Met de diep religieuze boodschap van zijn Credo, bijvoorbeeld, bekende Pärt openlijk dat hij religieus was, wat haaks stond op het atheïstische beleid van het Sovjetregime. Daardoor raakten zijn muziek en hijzelf in diskrediet.

De tintinnabuli-stijl van Arvo Pärt

Een moeilijke tijd brak aan. In 1969 trok Arvo Pärt zich terug uit het openbare leven. Hij verwierp de verschillende compositiestijlen waar hij tot dan toe mee had gewerkt en moest op zoek gaan naar een andere muzikale taal. Pärt verdiepte zich in Gregoriaans gezang en meerstemmige zang uit de Renaissance. Ook bekeerde hij zich in deze periode tot de orthodoxe kerk.

Het was een heftige periode van creatieve crisis, waarin Pärt niet wist of hij ooit nog zou componeren. Dit zou hij echter wel weer doen: na acht jaar van bezinning kwam zijn zoektocht uit bij de minimalistische, verstilde stijl waar hij bekend mee is geworden. Pärt noemde zijn geheel eigen, nieuwe componeerstijl ‘tintinnabuli', wat Latijn is voor klokjes. In werken als Für Alina en Spiegel im Spiegel is de op klokjes en bellen geïnspireerde klank duidelijk te horen.

Pärt brengt de basisonderdelen van muziek, melodie en harmonie, terug tot hun essentie. Die pure eenvoud weerspiegelt schoonheid, waarheid en stilte, elk van groot persoonlijk belang voor Pärt. Orthodox gezang, met de typisch lage basstemmen, klinkt ook vaak door in zijn werken, zoals Kanon Pokajanen.

Ook in de jaren 70 en 80 bleef het Sovjetregime het leven van Arvo Pärt moeilijk maken. Hij moest met zijn familie naar Duitsland emigreren, waar ze 30 jaar zouden wonen. Pas in 2010 keerde Pärt terug naar Estland, waar hij sindsdien een teruggetrokken bestaan leidt.

Beluister Arvo Pärts Johannespassie in de NTR ZaterdagMatinee: